Những thành tựu đã đạt được trước khi sáp nhập

Tỉnh Thái Nguyên 

Trước khi sáp nhập, tỉnh Thái Nguyên (cũ) có tổng số 07 đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM, đạt tỷ lệ 77,8% (gồm 03 thành phố: Thái Nguyên, Sông Công, Phổ Yên và 04 huyện: Phú Bình, Đại Từ, Định Hóa, Phú Lương). Tăng 04 huyện so với cuối năm 2021. Hoàn thành mục tiêu Trung ương giao (mục tiêu giao 70%). Cao hơn bình quân chung cả nước (cả nước có 318/645 đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM, đạt tỷ lệ 49,3%). Tỉnh Thái Nguyên có 02 huyện: Phú Bình, Đại Từ đạt chuẩn NTM nâng cao. Tăng 02 huyện so với cuối năm 2021. Vượt 01 huyện so với mục tiêu Trung ương giao (mục tiêu giao 01 huyện). Có tổng số 115/121 xã được công nhận đạt chuẩn NTM, đạt tỷ lệ 95%, trong đó có 50/115 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (43,5%); 12/115 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (10,43%).

Để đạt được những kết quả trên, giai đoạn 2021 - 2025, toàn tỉnh đã huy động trên 78,2 nghìn tỷ đồng đầu tư cho xây dựng NTM, trong đó người dân chủ động vay ngân hàng để đối ứng gần 70,7 nghìn tỷ đồng, đối ứng hiện vật và sức lao động khoảng 1,7 nghìn tỷ đồng. Từ nguồn vốn trên, tỉnh đã đầu tư phát triển sản xuất nông - lâm nghiệp và thủy sản theo hướng chuyển dịch hàng hóa, nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu. 

Cũng trong giai đoạn trên, giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản của tỉnh tăng bình quân 3,8%/năm. Giá trị bình quân trên 01 ha đất trồng trọt đạt 135 triệu đồng. Giá trị cây chè và sản phẩm trà ngày càng gia tăng, năm 2025 ước đạt 14,8 nghìn tỷ đồng, có nhiều sản phẩm thương hiệu, hiệu quả kinh tế, sức cạnh tranh cao trên thị trường. Thu nhập và đời sống của người dân nông thôn được nâng lên, góp phần đẩy mạnh xây dựng NTM và phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. 

Chương trình OCOP, mỗi xã một sản phẩm đã có những tác động lan tỏa, trở thành động lực phát triển kinh tế cho các địa phương trong tỉnh. Hiện 100% các sản phẩm OCOP của tỉnh đã được cung cấp trên các sàn thương mại điện tử trong và ngoài nước. Đến tháng 6/2025, toàn tỉnh có 315 sản phẩm được công nhận đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 4 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia. Việc chuyển đổi số, phát triển du lịch nông thôn, mô hình nông thôn thông minh... đã được triển khai mạnh mẽ, đem lại hiệu quả thiết thực.

Sản phẩm nông sản của các địa phương trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

Bên cạnh đó, hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn được đầu tư đồng bộ. Hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế, điện lưới… từng bước được hoàn thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất và nâng cao chất lượng cuộc sống. Giai đoạn 2021-2025[3], tỉnh đã xây dựng mới, cải tạo và nâng cấp được trên 85 km kênh mương, 58 công trình thủy lợi; 356 công trình nhà lớp học, phòng chức năng và các công trình phụ trợ; 109 trung tâm văn hóa - thể thao xã; 582 nhà văn hóa và khu thể thao xóm; 26 công trình chợ nông thôn; đầu tư, nâng cấp 01 bệnh viện đa khoa, 01 trung tâm y tế cấp huyện và 16 trạm y tế xã, 18 đài truyền thanh ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông...

Tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh cũng giảm nhanh, bình quân giảm 1,15%/năm. Cùng với đó, tỉnh cũng triển khai chính sách hỗ trợ nhà ở, xóa nhà tạm, nhà dột nát được đẩy mạnh. Đến ngày 30/4/2025, tỉnh Thái Nguyên đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát cho 5.913 hộ gia đình, cá nhân thuộc đối tượng hộ cận nghèo có khó khăn về nhà ở. 100% các xã trên toàn tỉnh đạt và duy trì, nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi, phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3... Đồng thời, 100% xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt trên 95%. Các phong trào thi đua như “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Thái Nguyên chung sức xây dựng nông thôn mới” được đẩy mạnh, tạo sức lan tỏa trong nhân dân; 90% đạt tỷ lệ gia đình văn hóa và 98% tỷ lệ hộ gia đình ở khu vực nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh, sử dụng nước sạch đạt chuẩn theo quy định đạt 62%...

Tỉnh Bắc Kạn 

Bắc Kạn đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp đồng bộ để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM (Chương trình). Vì vậy, Chương trình tại tỉnh cũng đạt được nhiều kết quả tích cực, toàn tỉnh đã có 54 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 56,8%; 28 xã chuẩn NTM nâng cao, thành phố Bắc Kạn trở thành địa phương đầu tiên cán đích “huyện nông thôn mới” của tỉnh.

Tổng vốn ngân sách Trung ương giao thực hiện Chương trình cho tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2021 - 2025 là gần 564 tỷ đồng, trong đó hơn 450 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển và gần 113,5 tỷ đồng vốn sự nghiệp. Tỉnh Bắc Kạn đã phân bổ toàn bộ nguồn vốn này đến các địa phương và lựa chọn 2 huyện Na Rì và Pác Nặm thực hiện cơ chế đặc thù (theo Nghị quyết số 111/2024/QH15). Đến hết tháng 5/2025, tổng nguồn vốn đã giải ngân hơn 301 tỷ đồng, đạt 53% kế hoạch. Trong đó, vốn đầu tư phát triển đạt 57% và vốn sự nghiệp đạt 40%. Riêng năm 2023 và 2024, tốc độ giải ngân đều đạt trên 77%, thể hiện rõ hiệu quả trong điều hành và tổ chức thực hiện.

Bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, để thực hiện tốt Chương trình,  tỉnh Bắc Kạn đã tích cực huy động các nguồn lực khác để bổ sung cho Chương trình. Tổng nguồn vốn huy động cho giai đoạn là hơn 9.223 tỷ đồng từ nhiều nguồn như ngân sách trung ương, địa phương, doanh nghiệp, tín dụng và đặc biệt là sự đóng góp tự nguyện của người dân. Hơn 536.000m² đất đã được hiến tặng, hơn 107.000 ngày công lao động và gần 7 tỷ đồng tiền mặt là những con số biết nói, thể hiện tinh thần trách nhiệm và sự đồng lòng của nhân dân trong xây dựng NTM.

Cơ sở hạ tầng cũng được tỉnh đầu tư, chú trọng đã giúp nhiều vùng nông thôn kết nối thuận lợi với vùng đô thị, hơn 1.200 km đường thôn, liên thôn được cứng hóa, 84% đường xã được bê tông hoặc nhựa hóa. Riêng năm 2024, Mặt trận tổ quốc các cấp của tỉnh đã vận động nhân dân hiến được hơn 170.766m2 đất, góp trên 20.340 ngày công lao động, sửa chữa, làm mới 19.272m đường giao thông nông thôn, góp trên 1,8 tỷ đồng để xây dựng nông thôn mới ở địa phương, góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn. Đồng thời, gần 97% người dân được sử dụng điện thường xuyên, an toàn; 100% trạm y tế xã được cung cố; tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt khoảng 97%. Trong lĩnh vực giáo dục, đã có 133/281 trường đạt chuẩn quốc gia, 94/95 xã đạt tiêu chí giáo dục - đào tạo, phổ cập giáo dục các bậc học được giữ vững trong giai đoạn 2021 - 2025.

Hạ tầng giao thông nông thôn được chú trọng đầu tư (Nguồn Cổng Thông tin điện tử Bộ Xây dựng)

Chương trình OCOP tại địa phương cũng đạt được nhiều kết quả tích cực, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân địa phương. Trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh đã có 245 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 4 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia (gồm miến dong Tài Hoan và 3 sản phẩm dược liệu của HTX Bắc Hà). Các sản phẩm OCOP đã được sản xuất theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn quy định của chương trình, có truy xuất nguồn gốc và theo nhu cầu thị trường. Nhiều sản phẩm đã có thương hiệu và vươn tầm quốc gia như miến dong Na Rì, trà hoa vàng Chợ Đồn, tinh dầu quế Bạch Thông... Một số điểm bán sản phẩm OCOP của tỉnh đã được ứng dụng công nghệ 4.0 để kết nối tiêu thụ, mở ra hướng đi bền vững cho sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại địa phương.

Từ đó, diện mạo nông thôn đổi mới theo hướng xanh - sạch - đẹp, các phong trào văn hóa - thể thao lan tỏa sâu rộng, bản sắc văn hóa truyền thống được gìn giữ và gắn kết với phát triển du lịch cộng đồng, mở ra hướng phát triển kinh tế mới, gia tăng thu nhập cho người dân.

Một số tồn tại, thách thức

Bên cạnh những thành tựu đạt được trong xây dựng NTM của hai tỉnh như đã nêu trên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế, thách thức, nhiều xã thuộc tỉnh Bắc Kạn chưa cán đích NTM do chưa đạt được các tiêu chí quy định. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của các xã này nhiều nơi đã xuống cấp, chưa đạt chuẩn, cơ sở vật chất trường học, trạm y tế, nhà văn hóa chưa đồng bộ... còn có tỷ lệ hộ nghèo rất cao, nếu xét về chuẩn nghèo đa chiều, trung bình tỷ lệ hộ nghèo các các xã này hầu hết trên 60%, đây là điều kiện khó để đạt được NTM trong thời gian tới. Bên cạnh đó, chất lượng đạt chuẩn ở một số địa phương trong tỉnh chưa bền vững. Khoảng cách phát triển giữa các vùng miền còn lớn, một bộ phận địa phương vẫn phụ thuộc nhiều vào sự hỗ trợ của Nhà nước... Mặt khác, nguồn vốn phân bổ, hệ thống văn bản hướng dẫn đôi lúc còn chậm chễ chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân ở mốt số thời điểm. Việc huy động nguồn lực của nhân dân và doanh nghiệp tham gia xây dựng NTM còn hạn chế, nhất là tại các xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nơi có tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo cao.

Triển vọng và giải pháp xây dựng nông thôn mới 

Sau khi sáp nhập, tỉnh Thái Nguyên mới có 92 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 77 xã và 15 phường. Với không gian mới, rộng lớn hơn và việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp cùng với những nhiệm vụ và mục tiêu xây dựng NTM mà Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên, lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã đề ra như: Phấn đấu đến 2030 có 95% số xã đạt chuẩn NTM, có trên 90% gia đình văn hóa, thôn (xóm), tổ dân phố văn hóa... Có thể nói, những nội dung nêu trên là những nhân tố quan trọng, mở ra nhiều triển vọng cho đẩy mạnh xây dựng NTM của tỉnh trong thời gian tới.

Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030
(Nguồn: Cổng Thông tin điện tử Chính phủ) 

Dưới đây là một số giải pháp căn bản cho đẩy mạnh xây dựng NTM ở Thái Nguyên thời gian tới:

Một là, tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác truyền thông về xây dựng NTM, chuyển từ hình thức truyền thống sang ứng dụng các nền tảng số, mạng xã hội và công nghệ thông tin để tiếp cận đa dạng nhóm đối tượng từ cán bộ các cấp đến người dân nông thôn. Phát động và triển khai sâu rộng các phong trào thi đua nhằm lan tỏa tinh thần chủ động, tự giác, sáng tạo trong cộng đồng dân cư, khơi dậy vai trò chủ thể của người dân trong quá trình thực hiện Chương trình.

Hai là, để các xã khu vực phía Bắc của tỉnh sớm hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM, trước hết cần tập trung triển khai theo từng tiêu chỉ cụ thể, có lộ trình và bước đi phù hợp. Với những tiêu chí còn thiếu, các cơ quan và đơn vị được phân công phụ trách cần bám sát cơ sở, kiểm tra thực tế để xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp, nhất là các tiêu chí về hạ tầng giao thông, trường lớp học, cơ sở vật chất văn hóa...

Ba là, tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản chỉ đạo, điều hành và các cơ chế, chính sách đặc thù cấp tỉnh nhằm đảm bảo phù hợp với bối cảnh mới. Thực hiện hiệu quả việc huy động vốn từ ngân sách trung ương, địa phương, cũng như nguồn đầu tư của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, nhân dân... nhằm đảm bảo bổ sung kịp thời nguồn vốn theo tiến độ thực hiện Chương trình. Đồng thời, cần huy động đối đa mọi nguồn lực, lồng ghép các chương trình, dự án và khuyến khích sự tham gia của người dân, từ đó vừa đảm bảo tiến độ, vừa nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM. 

 Bốn là, trong quá trình triển khai Chương trình, các địa phương trong tỉnh cần tiếp tục phát huy vài trò tự chủ, tự quản và sáng tạo của cộng đồng dân cư, đảm bảo nguyên tắc phân cấp, phân quyền rõ ràng, khuyến khích tính chủ động, sáng tạo. Trung ương và tỉnh có vai trò định hướng, ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ có mục tiêu, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng NTM với quá trình đô thị hóa, phát triển nông thôn hiện đại, văn minh, mạnh giàu, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển các vùng miền.

Năm là, tiếp tục chú trọng phát triển sản phẩm OCOP tại các địa phương trong tỉnh, tăng cường liên kết vùng sản xuất và kết nối nông sản OCOP với hệ sinh thái nông sản liên vùng. Chuyển đổi số trong nông nghiệp, phát triển du lịch nông thôn, bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh trật tự nông thôn. Từ đó, thúc đẩy phát triển nông nghiệp, nông thôn, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. 

Sáu là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và đánh giá việc thực hiện Chương trình ở các cấp, các ngành. Từ đó, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để có các giải pháp kịp thời ngăn chặn những biểu hiện tiêu cực, lãnh phí và xử lý các vi phạm trong quá trình thực hiện. Đồng thời, cần nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, nhất là cấp xã, thông qua đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý chương trình, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và điều hành theo kết quả.

Với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của nhân dân, Thái Nguyên đang từng bước hiện thực hóa khát vọng vươn lên, kỳ vọng hoàn thành, thậm chí vượt mục tiêu xây dựng NTM giai đoạn 2026 - 2030, góp phần tạo bước đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn của tỉnh.

ThS. Lê Thị Thanh Bình

Tài liệu tham khảo

1. Cổng thông tin điện tử Chính phủ, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030.

2. Cổng thông tin điện tử phổ biến giáo dục pháp luật Thái Nguyên, Công tác xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2021 - 2025.

3. Báo Đại biểu nhân dân, Nông thôn mới - kỳ tích từ lòng dân, Tăng tốc về đích trước khi sáp nhập tỉnh.

4. Báo Dân Việt, Những dấu ấn trong xây dựng nông thôn mới Bắc Kạn.

5. Báo Nông nghiệp môi trường, Bắc Kạn huy động hiệu quả nguồn lực xây dựng nông thôn mới.

6. Cổng Thông tin điện tử Bộ Xây dựng, Bắc Kạn: Thay đổi diện mạo vùng quê nhờ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.