Thành tựu ấn tượng từ hình mẫu giảm nghèo với cơ chế, chính sách đặc thù

Công tác giảm nghèo tại Hà Nội được xác định là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, Thành phố đã tích cực triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025. Với đặc thù là một đô thị lớn, đông dân, chi phí sinh hoạt cao, để bám sát thực tế, hỗ trợ người nghèo được tốt hơn, Thành phố đã ban hành nhiều cơ chế chính sách đặc thù để thực hiện, triển khai giúp người nghèo thoát nghèo bền vững. 

Cụ thể, ngày 10/9/2021, Thành phố ban hành Quyết định số 13/2021/QĐ-UBND quy định chuẩn nghèo đa chiều của thành phố Hà Nội giai đoạn 2022 - 2025 với chuyển nghèo cao hơn 30% so với chuẩn nghèo quốc gia. Quyết định này có hiệu lực từ ngày 16/9/2021. Theo đó, UBND TP quy định rõ 2 tiêu chí đo lường nghèo đa chiều, áp dụng trên địa bàn thành phố. Tiêu chí đo lường nghèo đa chiều ở khu vực nông thôn, chuẩn hộ nghèo là hộ gia đình có mức thu nhập từ 2 triệu đồng/người/tháng trở xuống và thiếu hụt từ 3 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản trở lên. Còn ở khu vực thành thị, chuẩn hộ nghèo là hộ gia đình có mức thu nhập từ 2,5 triệu đồng/người/tháng trở xuống và thiếu hụt từ 3 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

Tiếp theo, ngày ngày 08/12/2021, Hội đồng nhân dân thành phố (HĐND) ban hành Nghị quyết số 17/2021/NQ-HĐND quy định một số chính sách đặc thù thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững của thành phố Hà Nội giai đoạn 2022-2025, trong đó có nội dung hỗ trợ hàng tháng bằng mức chuẩn nghèo cho đối tượng đủ điều kiện; hỗ trợ bảo hiểm y tế, học phí cho học sinh thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo; khuyến khích các hộ tự nguyện viết đơn thoát nghèo, thoát cận nghèo; Nghị quyết số 09/2021/NQ-HĐND ngày 23/09/2021 của HĐND thành phố quy định mức chuẩn trợ giúp xã hội và đối tượng bảo trợ xã hội của thành phố Hà Nội cũng được triển khai đồng bộ, trong đó có chính sách hỗ trợ dự án đa dạng hóa sinh kế, mô hình giảm nghèo, nâng cao năng lực sản xuất cho người dân; Nghị quyết số 15/2023/NQ-HĐND ngày 06/12/2023 của HĐND Thành phố quy định chế độ hỗ trợ học phí đối với trẻ em mẫu giáo và học sinh phổ thông của thành phố Hà Nội thuộc hộ cận nghèo.

Năm 2025, UBND thành phố ban hành Quyết định số 801/QĐ-UBND ngày 19/02/2025 giao kế hoạch giảm nghèo năm 2025, trong đó phấn đấu không để phát sinh hộ nghèo mới và giảm 2.519 hộ cận nghèo. Ngay sau khi công tác giảm nghèo được UBND thành phố giao Sở Nông nghiệp và Môi trường phụ trách, tham mưu triển khai thực hiện (từ ngày 01/3/2025), Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo năm 2025 đến các xã, phường trên địa bàn thành phố, trong đó đặt mục tiêu hoàn thành kế hoạch giảm hộ cận nghèo được UBND Thành phố giao tại Quyết định số 801/QĐ-UBND ngày 19/02/2025.

Trước ngày 01/7/2025, thành phố Hà Nội có 30 quận, huyện, thị xã với 526 xã, phường, thị trấn. Sau ngày 01/7/2025, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, thành phố có 126 xã, phường. Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành văn bản triển khai nhiệm vụ giảm nghèo, trong đó đề nghị tất cả UBND các phường, xã trên địa bàn thành phố thành lập Ban chỉ đạo rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo; lập danh sách hộ cận nghèo theo chuẩn Trung ương để báo cáo thành phố tặng quà; thống kê số lượng hộ cận nghèo có khó khăn về nhà ở có nhu cầu xây dựng, sửa chữa báo cáo UBND thành phố.

TP. Hà Nội triển khai kế hoạch tổ chức Chương trình “Chung tay vì người nghèo và an sinh xã hội” năm 2025
(Nguồn: Báo điện tử Chính phủ)

Với nhiều chính sách được thành phố triển khai đồng bộ, tập trung vào hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo thông qua trợ cấp hàng tháng, hỗ trợ bảo hiểm y tế, học phí, cho vay tín dụng ưu đãi và các dự án đa dạng hóa sinh kế... đời sống người dân Thủ đô đã không ngừng được cải thiện và nâng cao, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2024 đạt 74,3 triệu đồng/người/năm, tăng 19,3 triệu đồng/người/năm so với năm 2020 (năm 2020 là 55 triệu đồng/người/năm).  

Giai đoạn 2021 - 2024, Thành phố đã trợ cấp bảo trợ xã hội hàng tháng cho 3.906 người thuộc hộ nghèo/cận nghèo theo diện bảo trợ xã hội, với mức chuẩn 440.000 đồng, kinh phí 2.823 triệu đồng/tháng. Đồng thời, hỗ trợ hàng tháng cho 7.772 người theo chính sách giảm nghèo riêng của thành phố, với mức hỗ trợ thấp nhất 440.000 đồng, cao nhất 2.500.000 đồng, kinh phí 15.573 triệu đồng/tháng. Hỗ trợ bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ nghèo thoát nghèo, người thuộc hộ cận nghèo thoát cận nghèo với kinh phí trên 4,5 tỷ đồng/tháng. Giai đoạn 2022 - 2025, thành phố hỗ trợ bảo hiểm y tế cho 179.256 người thuộc các nhóm nghèo, cận nghèo, và hộ làm nông lâm ngư nghiệp có mức sống trung bình, tổng kinh phí là 137,851 tỷ đồng. Về giáo dục, hỗ trợ học phí, chi phí học tập cho 8.592 học sinh thuộc hộ nghèo thoát nghèo, kinh phí 2.620 triệu đồng/tháng. Về hỗ trợ nhà ở cho người nghèo: thành phố hỗ trợ xây dựng, sửa chữa nhà ở cho 3.520 hộ nghèo, cận nghèo và hộ bị ảnh hưởng bởi thiên tai có khó khăn về nhà ở. Đến tháng 10/2024, 714/714 nhà đã hoàn thành, đạt 100% kế hoạch. Về tín dụng, các chương trình tín dụng chính sách thông qua Ngân hàng Chính sách Xã hội cũng góp phần quan trọng, với tổng doanh số cho vay giai đoạn 2021 - 2024 đạt 23.243 tỷ đồng, giúp 458.575 lượt khách hàng vay vốn. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, thành phố ủy thác 2,9 nghìn tỷ đồng, giúp tạo việc làm cho 35,2 nghìn lao động.

Công tác y tế, phòng, chống dịch bệnh, chăm sóc sức khỏe nông dân có nhiều tiến bộ, 100% trạm y tế xã có bác sĩ công tác tại trạm. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế trên địa bàn toàn thành phố đến hết năm 2024 đạt 95,25% (tăng 5,15% so với năm 2020); tỷ lệ chất thải y tế được xử lý đạt tiêu chuẩn môi trường 100%; tỷ lệ hộ gia đình có sử dụng ít nhất 01 điện thoại thông minh đạt 99,6%; có 100% các thôn được phủ sóng di động hoặc internet băng rộng; 100% hộ dân khu vực nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh, trong đó tỷ lệ hộ dân khu vực nông thôn được tiếp cận hệ thống nước sạch tập trung ước đạt 95%. 

Kết quả, tỷ lệ giảm nghèo giảm mạnh qua từng năm. Nếu như cuối năm 2021, thành phố có 3.612 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 0,16% và 30.176 hộ cận nghèo, chiếm tỷ lệ 1,38% thì đến năm 2022, thành phố đã giảm được 1.579/723 hộ nghèo, còn 2.134 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 0,095%, đạt 218,4% kế hoạch giảm hộ nghèo. Năm 2023, thành phố tiếp tục giảm được 1.444 hộ nghèo, còn 690 hộ nghèo với 2.090 nhân khẩu, chiếm tỷ lệ 0,03% số hộ dân của thành phố, đạt 209,2% kế hoạch giảm hộ nghèo; thành phố có 15.835 hộ cận nghèo, chiếm tỷ lệ 0,7% số hộ dân của thành phố. Đến tháng 12/2024, thành phố Hà Nội giảm 690/690 hộ nghèo, đạt 182% kế hoạch được giao, thành phố không còn hộ nghèo, có 9.928 hộ cận nghèo, chiếm tỷ lệ 0,43%. Chỉ tiêu giảm nghèo đã về đích trước 01 năm so với mục tiêu giai đoạn 2022 - 2025.

Sau ngày 01/7/2025, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, thành phố có 126/126 xã, phường không có hộ nghèo và có 43/126 xã, phường không có hộ nghèo và không có hộ cận nghèo. Đến tháng 9/2025, các xã, phường trên địa bàn thành phố đã giảm thêm 103 hộ cận nghèo, góp phần cải thiện đáng kể đời sống người dân nông thôn, tạo nền tảng vững chắc để Hà Nội hướng tới mục tiêu phát triển bao trùm, bền vững.

Vùng trũng thấp ở thôn Đồng Chiêm, xã Mỹ Đức được đầu tư thành khu du lịch sinh thái,
tạo sinh kế, giảm nghèo bền vững

Mặc dù Hà Nội đã đạt được thành tựu ấn tượng, là 1 trong 6 địa phương trong cả nước không còn hộ nghèo, công tác giảm nghèo bền vững vẫn là một nhiệm vụ liên tục, đòi hỏi duy trì thành quả và tập trung giải quyết nhóm hộ cận nghèo, cũng như chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới. Với việc không còn hộ nghèo, trọng tâm của thành phố chuyển sang nhóm hộ cận nghèo. Theo kế hoạch giảm nghèo năm 2025 của UBND thành phố Hà Nội (Quyết định số 801/QĐ-UBND ngày 19/2/2025) đặt mục tiêu không để phát sinh hộ nghèo mới và giảm 2.519 hộ cận nghèo.

Một vài khuyến nghị

Để Hà Nội tiếp tục giữ vững và phát huy vai trò là hình mẫu dẫn đầu về giảm nghèo bền vững ở đô thị, giảm hộ cận nghèo, tiến tới không còn hộ cận nghèo, Hà Nội có thể tham khảo một số khuyến nghị sau đây:

Một là, cần tập trung giải quyết nhóm hộ cận nghèo, hoàn thiện các tiêu chí nghèo đa chiều tích hợp yếu tố môi trường và biến đổi khí hậu, và tiếp tục tăng cường năng lực thực thi ở cấp cơ sở. Cần tiến hành rà soát lại, phân loại, nắm chắc số lượng, thực trạng và nhu cầu của hộ cận nghèo, gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn để xây dựng kế hoạch và có giải pháp phù hợp giúp đỡ cho từng đối tượng. Động viên, khích lệ các hộ cận nghèo, gia đình có hoàn cảnh khó khăn phát huy nội lực, chủ động vươn lên thoát nghèo bền vững

Hai là, khai thác hiệu quả Luật Thủ đô 2024: Thành phố cần nghiên cứu, vận dụng có hiệu quả các cơ chế, chính sách đặc thù mà Bộ Chính trị và Quốc hội đã ưu tiên dành cho Hà Nội, đặc biệt là Luật Thủ đô 2024. Luật Thủ đô 2024 có Điều khoản riêng về chính sách xã hội và an sinh xã hội. Khuyến nghị Hội đồng nhân dân Thành phố  cần sớm quy định việc hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho đối tượng cần hỗ trợ giảm nghèo, giải quyết việc làm, vay mua nhà ở xã hội, cũng như hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế cho các đối tượng cận nghèo và người cao tuổi, theo mức cao hơn hoặc mở rộng đối tượng hỗ trợ chưa được quy định trong văn bản cấp trên.Tiếp tục rà soát, đề xuất xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách đảm bảo thống nhất, đồng bộ, phù hợp với thực tế của Thủ đô.

Ba là, hoàn thiện Hệ thống an sinh xã hội đa chiều: Tiếp tục đề xuất xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách đảm bảo thống nhất, đồng bộ, phù hợp với thực tế của Thủ đô. Đẩy mạnh đầu tư vào các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa để phát triển hệ thống dịch vụ xã hội đáp ứng nhu cầu của nhân dân.

Với những thành tựu toàn diện và cách làm bài bản, Hà Nội đã khẳng định vai trò đầu tàu, là hình mẫu tiêu biểu trong công tác giảm nghèo bền vững và phát triển an sinh xã hội. Hướng tới mục tiêu phát triển bao trùm và bền vững, Hà Nội đang vững vàng giữ vững vị thế là một trong những địa phương đi đầu cả nước về giảm nghèo bền vững, xứng đáng là hình mẫu cho các đô thị khác học tập.

ThS. Nguyễn Hòa Bình 

Tài liệu tham khảo

1. Tạp chí Tổ chức Nhà nước và Lao động online, Từ chính sách đặc thù đến thành quả nổi bật: Hà Nội khẳng định hành trình giảm nghèo bền vững

2. Báo Hà Nội mới online, Giảm nghèo bền vững - hành trình nhân văn của Thủ đô Hà Nội

3. Thời báo tài chính online, Hà Nội về đích trước thời hạn khi thực hiện mục tiêu "không còn hộ nghèo" 

4. Kiểm toán online, Tuyên truyền, nhân rộng những mô hình giảm nghèo hiệu quả

5. Báo điện tử chính phủ, Trao đổi kinh nghiệm, tìm giải pháp giảm nghèo bền vững