Thành tựu xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025

Trước hợp nhất, tỉnh Cà Mau đạt được nhiều kết quả nổi bật. Tính đến tháng 6/2025, toàn tỉnh có 69/82 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 84,14%; trong đó, có 11/69 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, chiếm 15,94% và 01 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh đã huy động gần 48.529 tỷ đồng để triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng NTM. Riêng năm 2025, kế hoạch vốn bố trí là gần 357 tỷ đồng, tập trung cho các xã phấn đấu nâng chuẩn và xây dựng mô hình kiểu mẫu.

Một dấu ấn đặc biệt là việc hoàn thành xây mới và sửa chữa 4.400/4.400 căn nhà cho hộ nghèo, hộ chính sách. Công trình này đạt 100% mục tiêu, vượt tiến độ gần 3 tháng so với kế hoạch tỉnh và sớm hơn gần 5 tháng so với chỉ tiêu Trung ương. Tổng kinh phí thực hiện lên tới 235,890 tỷ đồng, thể hiện nỗ lực lớn của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của nhân dân. Bên cạnh đó, Cà Mau tập trung nâng cấp hạ tầng: hàng ngàn km đường giao thông nông thôn được bê tông hóa, 100% hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia, trên 70% trường học và trạm y tế xã đạt chuẩn. Tốc độ giảm nghèo bình quân đạt 1,5 - 2%/năm, thu nhập bình quân khu vực nông thôn năm 2024 đạt khoảng 54 triệu đồng/người, tăng 1,3 lần so với năm 2020, và dự kiến đạt 58 triệu đồng/người/năm vào năm 2025. 

Song song, tỉnh đã triển khai nhiều mô hình sản xuất hiệu quả: mô hình tôm - lúa thích ứng biến đổi khí hậu, nuôi tôm công nghệ cao, trồng lúa hữu cơ và phát triển sản phẩm OCOP gắn với đặc thù địa phương. Các mô hình này không chỉ giúp người dân nâng cao thu nhập mà còn bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn, thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu.

Làng quê Cà Mau khởi sắc nhờ Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới

Đối với Bạc Liêu, chương trình xây dựng NTM cũng đạt thành tựu ấn tượng. Tính đến tháng 6/2025, tỉnh có 49/49 xã đạt chuẩn NTM, đạt 100%, trong đó 24 xã đạt chuẩn nâng cao và 9 xã đạt chuẩn kiểu mẫu. Đây là một trong những địa phương hoàn thành sớm mục tiêu toàn tỉnh đạt chuẩn NTM. Điểm sáng của Bạc Liêu là gắn xây dựng NTM với phát triển sản xuất hàng hóa quy mô lớn và các mô hình giảm nghèo hiệu quả.

Trong giai đoạn vừa qua, tỉnh đã triển khai 133 mô hình, dự án đa dạng hóa sinh kế, hỗ trợ trên 1.500 hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo với kinh phí gần 17 tỷ đồng. Hệ thống lưới điện bảo đảm truyền tải an toàn, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội.

Tỷ lệ hộ nghèo bình quân giảm từ 1 - 1,5%/năm, riêng hộ nghèo đồng bào dân tộc thiểu số giảm trên 3,18%/năm. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh chỉ còn 0,69%, hộ cận nghèo còn 1,86% theo chuẩn nghèo đa chiều mới. Thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt khoảng 62 triệu đồng/người/năm, đạt mức khá của vùng ĐBSCL.

Bạc Liêu đặc biệt thành công với mô hình phát triển năng lượng tái tạo, nhất là điện gió ven biển, kết hợp xây dựng hạ tầng nông thôn xanh, sạch, đẹp. Các mô hình sản xuất tôm siêu thâm canh, tôm công nghệ cao gắn với tiêu chuẩn quốc tế đã góp phần nâng cao giá trị gia tăng, tạo động lực cho phát triển nông thôn. Bên cạnh đó, Bạc Liêu cũng dẫn đầu Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) về Chương trình OCOP với 160 sản phẩm, trong đó 128 sản phẩm đạt 3 sao, 32 sản phẩm đạt 4 sao, và đã gửi hồ sơ đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận 2 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao (Muối tinh Bạc Liêu và Muối hạt Bạc Liêu).

Vẻ đẹp cánh đồng điện gió Bạc Liêu hấp dẫn du khách

Nhìn tổng thể, Cà Mau trước hợp nhất có thế mạnh về diện tích nuôi trồng thủy sản, rừng ngập mặn và mô hình tôm - lúa, trong khi Bạc Liêu nổi bật với năng lượng tái tạo, tôm công nghệ cao và sản phẩm OCOP. Thành tựu của cả hai tỉnh chính là nền tảng quan trọng để sau hợp nhất, Cà Mau mới có cơ sở đẩy mạnh NTM theo hướng toàn diện và bền vững.

Thuận lợi và khó khăn sau hợp nhất

Việc hợp nhất Cà Mau và Bạc Liêu tạo nên một tỉnh mới có quy mô dân số gần 2 triệu người, diện tích trên 9.500 km², với 131 xã, phường, thị trấn. Thuận lợi đầu tiên là không gian phát triển rộng lớn, đa dạng về hệ sinh thái: từ rừng ngập mặn, đồng ruộng tôm - lúa đến vùng ven biển điện gió. Đây là điều kiện thuận lợi để hình thành các vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn, gắn kết chuỗi giá trị và nâng cao sức cạnh tranh.

Bên cạnh đó, tỉ lệ xã đạt chuẩn NTM ở mức cao: bình quân trên 86%, vượt mức trung bình vùng ĐBSCL. Nhiều xã đã đạt chuẩn nâng cao, kiểu mẫu, tạo nền tảng để tập trung phát triển chiều sâu. Nguồn vốn đầu tư từ ngân sách trung ương và địa phương được huy động ngày càng nhiều, đồng thời có sự tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp và cộng đồng.

Tuy nhiên, những khó khăn thách thức cũng không nhỏ. Thứ nhất, sự khác biệt về điều kiện tự nhiên và sinh kế giữa các tiểu vùng dẫn đến chênh lệch phát triển. Vùng ven biển thường xuyên đối diện sạt lở, xâm nhập mặn, trong khi một số xã nội đồng thuận lợi hơn về hạ tầng. Thứ hai, nhu cầu vốn cho các tiêu chí nâng cao, kiểu mẫu rất lớn, vượt xa khả năng cân đối của ngân sách tỉnh. Thứ ba, khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm dân cư, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, vẫn còn rõ rệt. Ngoài ra, quá trình hợp nhất bộ máy hành chính cũng cần thời gian để ổn định, vận hành trợ và hiệu quả.

Triển vọng xây dựng nông thôn mới

Trong bối cảnh mới, triển vọng xây dựng nông thôn mới ở Cà Mau không chỉ dừng ở tăng số xã đạt chuẩn, mà còn hướng tới chất lượng và bền vững.

Thứ nhất, nâng chuẩn toàn diện: Bạc Liêu đã hoàn thành 100% xã đạt chuẩn, nhiều xã nâng cao và kiểu mẫu; Cà Mau đạt trên 84%. Sau hợp nhất, tỉnh có thể phổ cập 100% xã đạt chuẩn trước 2030, đồng thời tập trung nâng cấp chuẩn nâng cao, kiểu mẫu, tạo động lực phát triển chiều sâu.

Thứ hai, phát triển chuỗi giá trị thủy sản: Tôm - lúa ở Cà Mau khi kết nối với tôm công nghệ cao ở Bạc Liêu sẽ tạo chuỗi sản xuất - chế biến hoàn chỉnh, đủ sức cạnh tranh tại các thị trường quốc tế khó tính. Các sản phẩm OCOP của Bạc Liêu kết hợp đặc sản Cà Mau có thể trở thành thương hiệu vùng.

Thứ ba, không gian nông thôn xanh: Lợi thế điện gió, năng lượng sạch của Bạc Liêu kết hợp rừng ngập mặn và du lịch sinh thái của Cà Mau sẽ tạo mô hình nông thôn gắn tăng trưởng xanh, phù hợp chiến lược quốc gia.

Thứ tư, gia tăng nguồn lực đầu tư: Với gần 48.529 tỷ đồng đã huy động ở Cà Mau và hàng nghìn tỷ từ Bạc Liêu giai đoạn 2021 - 2025, sau hợp nhất, quy mô lớn hơn giúp tỉnh dễ thu hút thêm vốn Trung ương, doanh nghiệp, và đầu tư công nghệ cao.

Thứ năm, đồng thuận xã hội cao: Người dân cả hai tỉnh quen với tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng”, sẵn sàng đồng hành, giúp triển khai mục tiêu NTM thực chất, tránh hình thức.

Thứ sáu, liên kết vùng và hội nhập quốc tế: Với vai trò trung tâm kinh tế biển, năng lượng sạch và nông nghiệp hữu cơ trong ĐBSCL, Cà Mau mới có điều kiện gắn kết Nghị quyết số 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng biến đổi khí hậu, đồng thời tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do (CPTPP, EVFTA…) để đưa sản phẩm OCOP, thủy sản, nông sản vươn ra toàn cầu.

Giải pháp xây dựng nông thôn mới thời gian tới

Để tận dụng cơ hội, tỉnh cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp. Trước hết, về quy hoạch, cần xây dựng tầm nhìn tổng thể gắn kết các tiểu vùng sinh thái, xác định rõ vai trò từng vùng: vùng rừng - biển phát triển kinh tế thủy sản bền vững, vùng nội đồng phát triển tôm - lúa hữu cơ, vùng ven biển gắn với năng lượng sạch và du lịch sinh thái.

Về kinh tế, phải thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị nông sản, phát huy lợi thế nuôi tôm, cua, cá đồng, kết hợp sản phẩm OCOP. Doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân cần được kết nối trong mô hình “bốn nhà”, đưa sản phẩm vào thị trường chính ngạch, nâng cao giá trị xuất khẩu.

Về hạ tầng, tỉnh cần tiếp tục đầu tư hệ thống giao thông, thủy lợi, điện gió và hạ tầng số. Các công trình phòng chống sạt lở, thích ứng biến đổi khí hậu phải được ưu tiên để bảo vệ sinh kế lâu dài.

Về xã hội, chú trọng nâng cao đời sống văn hóa, giáo dục, y tế và an sinh xã hội cho người dân. Đào tạo nghề và chuyển đổi việc làm là giải pháp then chốt để nâng cao thu nhập và giảm nghèo bền vững, nhất là với nhóm đồng bào dân tộc thiểu số.

Ngoài ra, việc quản lý, điều phối cần tinh gọn, minh bạch, tránh tình trạng chạy theo thành tích. Người dân phải thực sự được tham gia và làm chủ quá trình xây dựng NTM.

Chương trình xây dựng NTM ở Cà Mau đã đạt nhiều kết quả nổi bật giai đoạn 2021 - 2025, với tỷ lệ xã đạt chuẩn ngày càng cao, hạ tầng đồng bộ hơn, đời sống nhân dân cải thiện rõ rệt. Bạc Liêu cũng đạt thành tựu toàn diện, đặc biệt là việc hoàn thành 100% số xã đạt chuẩn NTM và nhiều sản phẩm OCOP vươn tầm quốc gia. Sau hợp nhất, Cà Mau mới có điều kiện để phát huy thế mạnh của cả hai địa phương, song cũng phải đối diện thách thức lớn về nguồn lực, quản lý và biến đổi khí hậu. Với quyết tâm chính trị cao và sự đồng thuận xã hội, triển vọng để Cà Mau trở thành hình mẫu về NTM ở ĐBSCL là hoàn toàn khả thi.

 ThS. Phạm Anh Tuấn

Tài liệu tham khảo

1. Báo Bạc Liêu điện tử, Chung sức xây dựng nông thôn mới.

2. UBND tỉnh Bạc Liêu, Sơ kết chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) giai đoạn 2021 - 2025.

3. Báo Cà Mau điện tử, Cà Mau có xã đầu tiên đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.