Thực trạng xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 trước sáp nhập tỉnh

Kết quả khả quan

Thời gian qua, Trung ương đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách và hướng dẫn triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025, với mục tiêu nâng cao chất lượng đời sống người dân nông thôn, phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Trên cơ sở đó, tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang đã chủ động xây dựng các nhiệm vụ và giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương để thực hiện chương trình. Nhờ đó, công cuộc xây dựng NTM đã đạt được nhiều kết quả khả quan, cụ thể: 

Đối với tỉnh Tuyên Quang:

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, tỉnh Tuyên Quang đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo. Trong đó, giai đoạn 2021 - 2024, các cơ quan chuyên môn đã tham mưu cho tỉnh ban hành: 17 Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh; 84 Quyết định, 18 Kế hoạch của Ủy ban nhân dân tỉnh. Các sở, ngành của tỉnh đã thường xuyên phối hợp với cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo cấp huyện và Văn phòng Điều phối Chương trình NTM cấp huyện và các xã đã được phân công phụ trách để nắm bắt thông tin về tình hình thực hiện các nhiệm vụ xây dựng NTM; tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh, Ban Chỉ đạo tỉnh giải quyết những tồn tại, khó khăn, vướng mắc phát sinh trong việc tổ chức thực hiện tại địa phương, nhằm thực hiện tốt các nội dung của Chương trình. 

Để có nguồn lực thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Tuyên Quang đã huy động được gần 59.937 tỷ đồng cho Chương trình. Nguồn vốn này bao gồm ngân sách trung ương, ngân sách địa phương, vốn lồng ghép từ các chương trình khác, tín dụng ưu đãi và đặc biệt là đóng góp của người dân, doanh nghiệp (60 nghìn tỷ đồng từ năm 2021 đến nay). 

Tỉnh Tuyên Quang tổng kết các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025
(Nguồn: Cổng Thông tin điện tử tỉnh Tuyên Quang)

Đến cuối tháng 6/2025, toàn tỉnh có 88/121 xã đạt chuẩn NTM, đạt 72,72%, vượt 4,7% chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII đề ra; trong đó 20 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 8 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; thành phố Tuyên Quang duy trì và giữ vững các tiêu trí NTM cấp huyện; huyện Hàm Yên, huyện Sơn Dương có 100% số xã đạt chuẩn NTM. Tiêu chí bình quân toàn tỉnh đạt 17,02 tiêu chí/xã. Điều này giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống nhân dân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nhiệm kỳ 2020 - 2025, tỉnh Tuyên Quang (cũ) đã chứng minh năng lực quản trị phát triển khi hoàn thành toàn bộ 15/15 chỉ tiêu. Tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt 8,01%/năm. Năm 2025, quy mô kinh tế ước đạt 55.162 tỷ đồng, gấp 1,6 lần so với năm 2020; thu nhập bình quân đầu người đạt 66,68 triệu đồng, tăng hơn 23 triệu đồng so với đầu nhiệm kỳ. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm mạnh từ 23,45% (năm 2021) xuống còn khoảng 7,38% (năm 2025). 

Hạ tầng thiết yếu được tỉnh quan tâm, đầu tư xây dựng, trong đó: Nhựa hóa, bê tông hóa gần 1.350 km đường giao thông; 191 công trình thủy lợi; 65 công trình nước sinh hoạt; xây mới, nâng cấp hàng trăm nhà văn hóa, trạm y tế, trường học; tỷ lệ xã đạt chuẩn y tế 98,5% và đạt phổ cập giáo dục các cấp. 

Nhằm khai thác tiềm năng, thế mạnh của địa phương, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp, gắn với xây dựng NTM, thời gian qua, tỉnh Tuyên Quang cũng đã tích cực triển khai Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Nhờ sự nỗ lực của chính quyền địa phương và người dân, Chương trình đã đạt được những kết quả tích cực. Đến cuối tháng 6/2025, toàn tỉnh Tuyên Quang có 457 sản phẩm OCOP 3 sao trở lên. Nhiều sản phẩm OCOP đã và đang khẳng định thương hiệu, chất lượng, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

Chương trình xây dựng NTM tỉnh Tuyên Quang là sự thay đổi căn bản về tư duy và ý thức của người dân. Trước đây, không ít nơi còn trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, thì nay, người dân đã chủ động hơn trong chuyển đổi cơ cấu sản xuất, xây dựng các chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm, cũng như tích cực đóng góp công sức, tài chính để đầu tư hạ tầng. Các doanh nghiệp và người dân đã tự nguyện hiến đất, đóng góp công sức san lấp mặt bằng, xây dựng các công trình phát triển hạ tầng giao thông, văn hóa... Gần 2.000 công trình hạ tầng với nguồn vốn huy động từ nhân dân cùng sự hỗ trợ của Nhà nước đã làm thay đổi diện mạo nông thôn.

Đạt được kết quả khả quan trên là do Tuyên Quang đã chỉ đạo quyết liệt và nhất quán của cấp ủy, chính quyền các cấp. Tỉnh đã sớm ban hành các nghị quyết, kế hoạch hành động cụ thể, gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả thực hiện. Mô hình “huyện chỉ đạo xã, xã chỉ đạo thôn” được triển khai hiệu quả, đảm bảo tính xuyên suốt và thống nhất trong hành động. 

Bên cạnh đó, việc huy động nguồn lực xã hội hóa là yếu tố then chốt. Với gần 60 nghìn tỷ đồng được huy động trong 5 năm, Tuyên Quang cho thấy khả năng kết hợp hiệu quả giữa ngân sách nhà nước và đóng góp cộng đồng. Ở nhiều xã, người dân không chỉ đóng góp tiền và ngày công lao động, mà còn tự nguyện hiến đất mở đường, xây dựng công trình công cộng. Chính điều này đã củng cố tinh thần “dân làm, dân hưởng” - yếu tố nền tảng của chương trình NTM.

Cùng với đó là sự thay đổi tư duy trong cách thực hiện. Nếu giai đoạn trước tập trung chủ yếu vào hoàn thiện hạ tầng, thì giai đoạn 2021 - 2025 đã chuyển sang nâng cao chất lượng tiêu chí, đặc biệt chú trọng tới phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho bà con nông dân. 

Đối với tỉnh Hà Giang:

Trong những năm qua, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh” đã có tác động mạnh mẽ đến nhiều mặt đời sống của các tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Thông qua nhiều hoạt động thiết thực của cuộc vận động đã động viên nhân dân phát huy truyền thống đoàn kết, khơi dậy nguồn lực, tiềm năng, sức mạnh nội lực; mỗi người dân, gia đình và cộng đồng dân cư đã có những chuyển biến tích cực về nhận thức, ý thức trong xây dựng NTM, góp phần phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, giữ vững an ninh, trật tự an toàn xã hội địa phương.

Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng NTM bền vững, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra với nhiều giải pháp thiết thực, hiệu quả, giúp Hà Giang phát huy sức mạnh, nguồn lực trong xây dựng NTM, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân nơi địa đầu Tổ quốc.

Qua thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025 của tỉnh Hà Giang cho thấy, công tác xây dựng NTM của Hà Giang ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả. Kết quả là, đến cuối năm 2024, toàn tỉnh Hà Giang có 51/175 xã đạt chuẩn NTM (đạt 29,14%), trong đó có 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao; 133 thôn đã được công nhận thôn NTM, trong đó có 52 thôn đặc biệt khó khăn, biên giới. Tổng số tiêu chí đã hoàn thành là 2.195 tiêu chí, bình quân đạt 12,54 tiêu chí/xã. Điều này đã giúp bộ mặt nông thôn của tỉnh ngày càng đổi thay, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân từng bước nâng lên.

Không những vậy, trong những năm qua, tỉnh Hà Giang đã chỉ đạo triển khai quyết liệt các nhiệm vụ, giải pháp khuyến khích phát triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa, phát triển các sản phẩm có tính chủ lực, tính đặc trưng ở địa phương trở thành sản phẩm OCOP, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phát triển công nghiệp chế biến, công nghiệp nông thôn, tạo sự đa dạng về sản phẩm và ngành nghề. Đến cuối năm 2024, tỉnh Hà Giang có 203 sản phẩm được đánh giá xếp hạng OCOP từ 3 - 5 sao (197 sản phẩm 3 sao, 04 sản phẩm 4 sao và 02 sản phẩm 5 sao cấp quốc gia). Trong đó, 8 sản phẩm đã được cấp chỉ dẫn địa lý (gồm: Gạo tẻ Già Dui, hồng không hạt, mật ong Bạc hà, chè Shan tuyết, cam sành, sản phẩm thịt bò, thảo quả và cá bỗng Hà Giang) và 1 nhãn hiệu tập thể Cam vàng Hà Giang được chứng nhận.

Để có kết quả này thì tỉnh Hà Giang đã ban hành một số cơ chế, chính sách, kế hoạch phù hợp với thực tế, hỗ trợ cơ sở triển khai chương trình. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đã tổ chức 05 Hội nghị tập huấn chuyển đổi số trong xây dựng NTM, hướng tới NTM thông minh; sử dụng phần mềm hỗ trợ công tác công nhận địa phương đạt chuẩn NTM cho 295 học viên là lãnh đạo, chuyên viên của Văn phòng NTM các huyện, thành phố; Lãnh đạo, công chức phụ trách NTM xã... 

Đặc biệt, công tác tuyên truyền về xây dựng NTM tiếp tục được tỉnh Hà Giang chú trọng trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng đã góp phần nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận của toàn xã hội, sự quan tâm, tích cực hưởng ứng của người dân thực hiện chương trình. Nhờ đó, nhiều mô hình sáng - xanh - sạch - đẹp tại khu dân cư, trường học trên địa bàn tỉnh được hình thành tạo lên những vùng quê đáng sống.

Một số khó khăn, hạn chế

Mặc dù đã đạt được những bước tiến quan trọng trên hành trình xây dựng NTM, tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang (cũ) vẫn còn một số khó khăn, hạn chế:

Đối với tỉnh Tuyên Quang: Vấn đề chênh lệch phát triển giữa các vùng vẫn còn. Những huyện vùng sâu, nơi sinh sống của đông đồng bào dân tộc thiểu số, vẫn còn nhiều xã chưa đạt chuẩn NTM, do điều kiện hạ tầng, giao thông và năng lực cán bộ cơ sở còn hạn chế; một số xã sau khi đạt chuẩn đã có biểu hiện chững lại, khó duy trì hoặc nâng cao các tiêu chí; nhiều địa phương còn phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp truyền thống, quy mô nhỏ, chưa hình thành chuỗi giá trị. Liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp còn lỏng lẻo, thị trường tiêu thụ chưa ổn định, khiến thu nhập của người dân chưa ổn định.

Đối với tỉnh Hà Giang: Nhiều công trình đã được đầu tư từ những năm trước, đến nay đã bị hư hỏng, xuống cấp… cần phải được nâng cấp, cải tạo…, trong khi nguồn lực thực hiện còn hạn chế; việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí tại các xã đã đạt chuẩn NTM còn gặp nhiều khó khăn, nhiều tiêu chí chưa thực sự ổn định, thiếu tính bền vững…

Giải pháp hướng đến mục tiêu có trên 50% số xã đạt chuẩn nông thôn mới

Việc sáp nhập tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang thành tỉnh Tuyên Quang mới đang mở ra cho Tuyên Quang không chỉ không gian phát triển rộng lớn hơn, mà còn tạo ra những động lực mới trong phát triển kinh tế - xã hội, trong đó phải kể đến triển vọng rộng mở trong xây dựng NTM. Chính vì vậy, việc đặt mục tiêu và phấn đấu đến năm 2030 có trên 50% số xã trong tỉnh đạt chuẩn NTM là phù hợp với xu hướng của thực tiễn phát triển và mang tính khả thi cao. Dưới đây là một số giải pháp chủ yếu góp phần hướng đến đạt được mục tiêu mà Tuyên Quang có thể tham khảo:

Một là, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, vai trò quản lý của chính quyền, sự tham gia vào cuộc của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp trong xây dựng NTM. Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh cần tiếp tục chỉ đạo thực hiện lồng ghép hiệu quả nguồn vốn của 03 Chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình, dự án khác trên địa bàn để hoàn thành các mục tiêu xây dựng NTM đến năm 2030. Các chương trình, dự án thực hiện trên địa bàn nông thôn phải gắn với chỉ tiêu kế hoạch xây dựng NTM.  

Hai là, tiến hành khảo sát, đánh giá toàn diện tình hình các xã về các tiêu chí NTM, từ hạ tầng, môi trường đến thu nhập của người dân. Xác định rõ các xã có khả năng hoàn thành và những xã gặp khó khăn để có kế hoạch hỗ trợ phù hợp nhằm đạt mục tiêu có trên 50% số xã đạt chuẩn NTM vào năm 2030. Trong đó, cần đưa ra lộ trình cho từng xã, phân loại theo mức độ phát triển, từ đó xác định các xã ưu tiên có thể đạt chuẩn trước, tạo động lực cho các xã khác.

Ba là, bên cạnh việc đẩy mạnh thực hiện mục tiêu xã đạt chuẩn NTM, Tuyên Quang cần đẩy mạnh đầu tư, duy trì và nâng cao chất lượng các xã đã đạt chuẩn NTM. Chấm dứt tình trạng sau khi xã đã được công nhận đạt chuẩn không còn quan tâm, chỉ đạo duy trì nâng cao. Tránh tư tưởng xã đạt chuẩn NTM không còn được hưởng các chế độ, chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với xã đặc biệt khó khăn nên không phấn đấu về đích NTM.

Bốn là, huy động và bố trí tối đa nguồn lực của địa phương để tổ chức triển khai tốt Chương trình xây dựng NTM trong thời gian tới. Ưu tiên bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước được phân bổ đầu tư cho các địa bàn khó khăn. Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả chính sách tín dụng đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn và các Chương trình, dự án thành phần của Chương trình xây dựng NTM.

Năm là, tiếp tục duy trì và tổ chức phát động các phong trào thi đua chung sức xây dựng NTM, thông qua các hoạt động, việc làm cụ thể. Tăng cường vận động, khuyến khích người dân tham gia, đóng góp xây dựng NTM theo hình thức tự nguyện, không huy động quá sức dân và để phát sinh nợ đọng trong xây dựng cơ bản của chương trình, phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch xây dựng NTM đến năm 2030.

Sáu là, tập trung công tác đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ làm công tác xây dựng NTM từ cấp tỉnh đến cơ sở, nhất là cán bộ xã và thôn; đồng thời, tăng cường trao đổi và học tập, chia sẻ kinh nghiệm với các địa phương có mô hình, cách làm hay để nhân rộng triển khai áp dụng có hiệu quả trên địa bàn Tỉnh.

Bảy là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, quán triệt triển khai các chủ trương, chính sách về xây dựng NTM. Theo đó, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng NTM; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân, các tổ chức kinh tế và toàn xã hội với nhiều hình thức, phù hợp với từng đối tượng, điều kiện từng địa phương. 

TS. Ngô Xuân Thanh

Tài liệu tham khảo

1. Báo điện tử Công Thương (2025), Tuyên Quang: Xây dựng NTM kiến tạo diện mạo mới.

2. Cổng Thông tin điện tử tỉnh Tuyên Quang (2025), Tuyên Quang: Tổng kết các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025.

3. Tạp chí con số và Sự kiện (2024), Tuyên Quang: Quyết tâm chung sức Xây dựng NTM.

4. Trang Thông tin Ban Tuyên giáo và Dân vận tỉnh ủy Tuyên Quang (2024), Hà Giang tăng tốc, bứt phá về đích xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025.

5. Báo điện tử Kiểm toán (2024), Giới thiệu sản phẩm OCOP của Hà Giang đến người tiêu dùng và du khách.