Nhìn lại tình hình xây dựng nông thôn mới trước khi sáp nhập tỉnh

Nông thôn khởi sắc, đời sống nâng cao 

Xác định việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, then chốt để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống cho người dân của địa phương; do đó, ngay từ khi triển khai thực hiện chương trình, các cấp ủy Đảng, chính quyền, tỉnh Gia Lai và Bình Định (cũ) đều đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và yêu cầu cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở vào cuộc với quyết tâm chính trị cao và đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng trong việc xây dựng NTM, tạo sức lan tỏa sâu rộng, giúp bà con nông dân, nông thôn phát triển.

Đối với tỉnh Gia Lai

Sự quyết tâm của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, cùng sự nỗ lực của các ngành, địa phương, đơn vị; đặc biệt là sự hưởng ứng, chung sức, đồng lòng của người dân nên việc triển khai Chương trình xây dựng NTM ở tỉnh Gia Lai trong năm qua đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Chương trình đã đi vào chiều sâu, có sức lan tỏa sâu rộng và nhận được sự đồng thuận của nhân dân. Đến cuối năm 2024, toàn tỉnh Giai Lai có 3/17 đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; 96/182 xã đạt chuẩn NTM (đạt 52,7%); 159 thôn, làng được công nhận đạt chuẩn NTM, trong đó có 128 làng đồng bào dân tộc thiểu số được công nhận đạt chuẩn NTM; bình quân cả tỉnh đạt 14,9 tiêu chí/xã. 

Đáng chú ý, Chương trình xây dựng NTM đã góp phần làm thay đổi rõ nét diện mạo nông thôn, khi hệ thống kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất được đầu tư đồng bộ, ngày càng khang trang, hiện đại; hình thành nhiều mô hình phát triển kinh tế đạt hiệu quả tốt, giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân. Đặc biệt, các mô hình NTM nâng cao, kiểu mẫu đã tạo cảnh quan sáng - xanh - sạch - đẹp, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, ứng dụng công nghệ số trong quản lý, sản xuất và đời sống; giúp thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị, nâng cao chất lượng sống người dân.

Bên cạnh đó, Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) tại Gia Lai đã có bước chuyển mình rõ rệt, từ quy mô sản xuất nhỏ lẻ manh mún sang hướng phát triển chuỗi giá trị bền vững. Không chỉ dừng lại ở việc tạo ra các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của địa phương, nhiều chủ thể OCOP trong tỉnh đã và đang từng bước đưa sản phẩm vươn ra thị trường quốc tế, nhờ sự đầu tư bài bản về vùng nguyên liệu, công nghệ chế biến, chiến lược tiếp thị và tiêu chuẩn hóa theo hướng hiện đại. Qua 6 năm triển khai Chương trình OCOP, đến tháng 6/2025, toàn tỉnh có 489 sản phẩm được chứng nhận, trong đó có 1 sản phẩm 5 sao (sản phẩm Mật ong Phương Di là 1 trong 28 sản phẩm được công nhận đạt chứng nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia trong đợt 3 năm 2024), 67 sản phẩm 4 sao và 421 sản phẩm 3 sao của 208 chủ thể là các doanh nghiệp, HTX, cơ sở, hộ kinh doanh và tổ hợp tác. Hiện tỉnh Gia Lai đang có 5 sản phẩm đủ điều kiện tiếp tục đề nghị Trung ương đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP cấp quốc gia.

Cùng với đó, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn được đầu tư xây dựng đồng bộ, đã tạo điều kiện thuận lợi trong sản xuất; hệ thống giao thông nông thôn mở rộng giúp cải thiện thông thương giữa xã với xã, giữa xã với huyện; việc phát triển sản xuất luôn được quan tâm, đẩy mạnh bằng những mô hình, dự án liên kết nhằm tăng thu nhập cho người dân; đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn ngày càng được cải thiện, nâng cao...

Tỉnh Gia Lai sơ kết 3 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM (Nguồn: Báo Gia Lai online)

Tỉnh Gia Lai cũng chú trọng đầu tư hạ tầng thiết yếu cho các xã đặc biệt khó khăn. Các công trình giao thông nông thôn, thủy lợi, điện sinh hoạt, trường học, trạm y tế… được xây mới hoặc nâng cấp đã giúp người dân cải thiện đáng kể điều kiện sống. Những tuyến đường liên thôn, liên xã được bê tông hóa không chỉ tạo thuận lợi cho giao thương hàng hóa, mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế - xã hội ở các vùng nông thôn xa xôi.

Nhằm hưởng ứng Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”, người dân Gia Lai đã đóng góp hơn 300 nghìn ngày công lao động cùng với tiền và đất đai để xây dựng kết cấu hạ tầng, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn và cải thiện đời sống. 

Đối với tỉnh Bình Định

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh Bình Định giai đoạn 2021 - 2025 đặt mục tiêu phấn đấu có 85% số xã đạt chuẩn NTM vào năm 2025, với nhiều nỗ lực huy động nguồn lực hơn 24.248 tỷ đồng cho chương trình này và thu nhập bình quân người dân nông thôn tăng ít nhất 1,5 lần so với năm 2020. Đến hết quý I/2025, Bình Định đã có 91/113 xã hoàn thành xây dựng NTM, đạt tỷ lệ 80%; 24/91 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, đạt tỷ lệ 26%; 1 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; có 7 đơn vị cấp huyện được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ NTM, đạt tỷ lệ 64%. Đây là những con số biết nói, khẳng định những nỗ lực, thành quả trong công cuộc xây dựng NTM của tỉnh, góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, diện mạo nông thôn và là tiền đề để tỉnh Bình Định tiếp tục nỗ lực thực hiện các mục tiêu xây dựng NTM trong năm 2025.

Nhằm mang lại diện mạo mới cho các vùng quê, Chương trình xây dựng NTM của tỉnh đã nâng cấp cơ sở hạ tầng mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt của người dân. Kinh tế nông thôn đã chuyển dịch mạnh mẽ, với nhiều mô hình kinh tế gắn kết sản xuất theo chuỗi giá trị. Cảnh quan nông thôn từng bước sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn, giàu bản sắc văn hóa truyền thống, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Ngoài ra, các lĩnh vực văn hóa, y tế và giáo dục của tỉnh cũng phát triển toàn diện. Trong đó, các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được cải thiện.

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) của tỉnh Bình Định giai đoạn 2021 - 2025 tập trung vào việc phát huy các sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp và dịch vụ có lợi thế của địa phương để tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế, văn hóa cao, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và phát triển kinh tế nông thôn bền vững. Kết quả thực hiện cho thấy, đến cuối năm 2024, toàn tỉnh hiện có 08/11 huyện, thị xã, thành phố đã hoàn tất triển khai, ban hành Quyết định công nhận sản phẩm OCOP 3 sao, có 477 sản phẩm đạt hạng OCOP (trong đó, 435 sản phẩm đạt hạng OCOP 3 sao chiếm tỷ lệ 91,19%, 42 sản phẩm đạt hạng 4 sao chiếm tỷ lệ 8,81%), với sự tham gia của nhiều chủ thể là hợp tác xã và doanh nghiệp, tập trung vào các sản phẩm nông nghiệp, thủy sản, thủ công mỹ nghệ và du lịch nông thôn, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và phát triển kinh tế địa phương.  

Phong trào thi đua “Tỉnh Bình Định chung sức xây dựng NTM” cũng đã trở thành phong trào trọng tâm, nòng cốt trong các phong trào thi đua yêu nước của tỉnh và thực sự đi vào cuộc sống, có sức lan tỏa sâu rộng, huy động được sự tham gia của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc của các cấp, các ngành, cùng với sự hưởng ứng tích cực của đông đảo người dân đã chung tay, góp sức xây dựng NTM. Trong giai đoạn 2019 - 2024, người dân tỉnh Bình Định đã đóng góp tích cực vào việc xây dựng NTM, bao gồm hiến 25.000 ngày công lao động, cùng với 370.000 m2 đất và hơn 157 tỷ đồng, để xây dựng cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi xã hội. 

Để đạt được kết quả nêu trên, thời gian qua, tỉnh Bình Định đã tập trung triển khai đồng bộ những giải pháp trọng tâm như tăng cường nâng cao vai trò, trách nhiệm cấp ủy, chính quyền các cấp, nhất là vai trò người đứng đầu trong xây dựng NTM. Tăng cường các hoạt động kiểm tra, giám sát, cùng với đó là nắm bắt các khó khăn, vướng mắc của địa phương. Bên cạnh đó, tỉnh đã tập trung giải quyết các vấn đề bức xúc, tồn đọng trong xây dựng NTM như môi trường, nước sạch nông thôn; đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã, hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã khởi nghiệp, sáng tạo, thực hiện Chương trình OCOP; chuyển đổi số trong xây dựng NTM. Ngoài ra, các cấp hội cũng đã vận động hội viên tham gia xây dựng NTM một cách tích cực, hiệu quả, qua đó lan tỏa phong trào “Chung sức xây dựng NTM” trong toàn tỉnh.

Một số khó khăn, hạn chế

Mặc dù đã đạt được những bước tiến quan trọng trên hành trình xây dựng NTM, tỉnh Gia Lai và Bình Định (cũ) vẫn còn một số khó khăn, hạn chế:

Đối với tỉnh Gia Lai: Tốc độ giải ngân xây dựng NTM còn chậm, các tiêu chí trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2021 - 2025 được điều chỉnh theo hướng nâng cao nên các địa phương gặp khó trong quá trình triển khai thực hiện. Do đời sống kinh tế - xã hội phát triển chưa thực sự bền vững, nhiều xã NTM trên địa bàn đang đứng trước nguy cơ “rớt chuẩn”các tiêu chí NTM, có thể ảnh hưởng đến mục tiêu hoàn thành xây dựng NTM.

Đối với tỉnh Bình Định: Khó khăn chính trong xây dựng NTM ở Bình Định là vấn đề quy hoạch và môi trường sống, đặc biệt là việc thay đổi hạ tầng nông thôn và các vấn đề liên quan đến tiêu chí quy hoạch. Ngoài ra còn có những thách thức khác như chất lượng cuộc sống chưa cao, sản xuất nông nghiệp chưa bền vững, cơ sở vật chất còn hạn chế và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. 

Giải pháp xây dựng nông thôn mới 

Việc hợp nhất và triển khai mô hình chính quyền hai cấp (tỉnh và xã) cùng quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính kể từ ngày 01/7/2025 mở ra không gian và động lực mới cho xây dựng NTM ở tỉnh Gia Lai. Dưới đây là một số giải pháp để tận dụng tốt những lợi thế nêu trên mà tỉnh Gia Lai có thể tham khảo: 

Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh cần tiếp tục tăng cường chỉ đạo, phân công, phân cấp nhiệm vụ cụ thể cho từng cơ quan, ban, ngành, đoàn thể gắn với trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong hướng dẫn, chỉ đạo, đôn đốc tổ chức thực hiện các nội dung xây dựng NTM. Hướng dẫn ủy ban nhân dân cấp xã tiếp tục thực hiện duy trì và nâng cao chất lượng tiêu chí đã đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao. Chỉ đạo các phòng, ban phụ trách tiêu chí NTM tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc đẩy nhanh tiến độ thực hiện xây dựng NTM, giúp xã đạt chuẩn NTM theo kế hoạch đề ra.

Ủy ban Mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội tỉnh cần tiếp tục thực hiện tốt phong trào thi đua “Gia Lai chung sức xây dựng NTM” trên địa bàn toàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2025; cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”. Đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động khơi dậy và phát huy sự đóng góp, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng NTM, giám sát thực hiện Chương trình theo nội dung, lĩnh vực, mô hình cụ thể.

Để giải ngân 100% vốn thực hiện chương trình, ủy ban nhân dân các xã, thị trấn cần đẩy nhanh tiến độ giải ngân các nguồn vốn đã được giao và khẩn trương phê duyệt, tổ chức triển khai các mô hình xây dựng NTM. Kiến nghị các cấp có thẩm quyền tháo gỡ các khó khăn gặp phải trong quá trình giải ngân vốn đối với những vấn đề vượt thẩm quyền.

Bên cạnh đó, các địa phương cần tiếp tục rà soát lại các tiêu chí, có những giải pháp căn cơ, hữu hiệu để tháo gỡ khó khăn, tập trung huy động, lồng ghép các nguồn lực để duy trì bảo vệ các tiêu chí, tiếp tục thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đạt kết quả cao, bền vững trong giai đoạn tới.

Đối với các xã phấn đấu đạt chuẩn, các sở, ngành phụ trách tiêu chí NTM phối hợp với địa phương có thể đánh giá một năm 2 lần. Qua đó, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho địa phương, để cuối năm nay đảm bảo đạt chỉ tiêu đề ra. Các sở, ngành, địa phương đẩy mạnh và nâng cao chất lượng công tác giám sát, đánh giá tình hình thực hiện Chương trình, kết quả thực hiện các Bộ tiêu chí NTM. 

Tập trung các giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo; lồng ghép các dự án hỗ trợ sản xuất thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để tăng thu nhập cho người dân.

Ngoài ra, cần tăng cường công tác đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng NTM, đảm bảo cán bộ thực hiện chương trình được đào tạo một cách bài bản, có kiến thức chuyên môn tốt, đảm bảo vận hành tốt khi triển khai NTM mới, NTM nâng cao.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, tăng cường sự đồng thuận trong các tầng lớp nhân dân để chung sức xây dựng NTM; tổ chức giám sát thực hiện xây dựng nông thôn góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả của phong trào. Tập trung phát huy sáng kiến, cải tiến trong xây dựng, ban hành, tổ chức thực hiện các chính sách, đề xuất các giải pháp đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh.

TS. Ngô Xuân Thanh

Tài liệu tham khảo

1. Báo điện tử dân tộc và phát triển (2024), Chung sức xây dựng NTM ở Gia Lai: Tháo gỡ khó khăn bảo vệ và nâng chất các tiêu chí (Bài 3).

2. Báo ảnh Dân tộc và Miền múi (2025), Xây dựng bộ tiêu chí phù hợp với thực tế khi xây dựng NTM.

3. Báo điện tử Gia Lai (2023), Gia Lai sơ kết 3 năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM.

4. Báo điện tử Kiểm toán Nhà nước (2025), Hiệu quả từ các Chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn tỉnh Bình Định.