Kết quả đạt được và những vấn đề đặt ra

Theo báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2024, tỉnh Hà Tĩnh đã có bước tiến rõ nét về giảm nghèo đa chiều. Tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm từ 3,01% (năm 2023) xuống còn 2,4% (năm 2024); tỷ lệ hộ cận nghèo giảm từ 3,37% xuống còn 3,04%. Tổng số hộ nghèo và cận nghèo toàn tỉnh giảm 3.547 hộ (từ 24.519 hộ năm 2023 giảm còn 20.972 hộ năm 2024). Đây là kết quả đáng khích lệ trong bối cảnh nhiều địa phương còn gặp khó khăn về địa lý, kinh tế và cơ sở hạ tầng.

Số hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều của Hà Tĩnh giai đoạn 2022 - 2024 (hộ)

Nguồn: Tổng kết thực hiện thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững
giai đoạn 2021 - 2025, Hà Tĩnh

Một trong những dấu ấn nổi bật là chương trình “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” được triển khai đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở. Đến hết tháng 4 năm 2025, toàn tỉnh đã xây mới và sửa chữa 2.269 căn nhà cho hộ nghèo, cận nghèo và đối tượng chính sách, về đích trước 5 tháng so với kế hoạch. Tổng kinh phí huy động đạt 56,1 tỷ đồng, trong đó nguồn xã hội hóa chiếm gần 76%. Phong trào đã lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội, với sự tham gia tích cực của lực lượng công an, đoàn thể, Mặt trận Tổ quốc, doanh nghiệp và nhân dân.

Tổng nguồn vốn được phân bổ thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 của Hà Tĩnh: 376.868 triệu đồng, trong đó: Ngân sách Trung ương: 297.719 triệu đồng (bao gồm vốn đầu tư phát triển: 12.007 triệu đồng; vốn sự nghiệp: 285.712 triệu đồng); ngân sách tỉnh: 37.741 triệu đồng (bao gồm vốn đầu tư phát triển: 10.000 triệu đồng; vốn sự nghiệp: 27.741 triệu đồng); Nguồn huy động từ người dân tham gia các dự án, tiểu dự án của Chương trình: 41.408 triệu đồng. 

Tổng kinh phí giải ngân: Giai đoạn 2021 - 2024: 198.375 triệu đồng, trong đó ngân sách Trung ương 149.652 triệu đồng (bao gồm vốn đầu tư phát triển: 254 triệu đồng; vốn sự nghiệp: 149.348 triệu đồng); ngân sách tỉnh vốn sự nghiệp 13.316 triệu đồng; nguồn huy động khác 35.407 triệu đồng; Ước thực hiện năm 2025: 70.971 triệu đồng, trong đó ngân sách Trung ương 62.045 triệu đồng (bao gồm vốn đầu tư phát triển: 2.918 triệu đồng; vốn sự nghiệp: 59.127 triệu đồng); ngân sách tỉnh vốn sự nghiệp 5.913 triệu đồng; nguồn huy động khác 3.013 triệu đồng. 

Về đa dạng hóa sinh kế, toàn tỉnh đã xây dựng, triển khai thực hiện 537 mô hình, dự án, trong đó có 534 mô hình chăn nuôi (lợn, bò, gà, dê, ong...), 01 dự án trồng trọt (cây cam, bưởi), 02 dự án phi nông nghiệp, với 9.150 hộ tham gia. Kết quả cho thấy các mô hình đa dạng hóa sinh kế đã phát huy hiệu quả, góp phần tạo việc làm cho người dân, tăng thu nhập cho hộ gia đình, giúp hơn 8.600 hộ thoát nghèo bền vững.

Các mô hình sinh kế giúp người dân Hà Tĩnh thoát nghèo bền vững

Ngoài ra, Hà Tĩnh đã đào tạo nghề cho hơn 4.700 lao động nông thôn, tư vấn việc làm cho trên 18.000 lượt người, góp phần nâng cao kỹ năng lao động và khả năng thoát nghèo bền vững.

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác giảm nghèo ở Hà Tĩnh vẫn còn đối mặt với những khó khăn. Trước hết, số xã đặc biệt khó khăn vẫn còn cao, tập trung chủ yếu ở vùng núi, ven biển và những nơi bị chia cắt địa lý. Điều kiện sống của người dân ở các khu vực này còn thiếu thốn, nguy cơ tái nghèo cao. Tiếp đó, chất lượng nguồn lao động vùng nghèo chưa cao, phần lớn chưa qua đào tạo nghề, thiếu kỹ năng sản xuất và khả năng tiếp cận thị trường. Đặc biệt các hộ nghèo và cận nghèo phần lớn là các hộ không có khả năng lao động. Ngoài ra, việc lồng ghép nguồn lực từ các chương trình, chính sách chưa thực sự hiệu quả; một số địa phương còn bị động, thiếu chủ động trong rà soát, đề xuất mô hình giảm nghèo phù hợp. Đặc biệt, việc giám sát, đánh giá hiệu quả thực chất của các chương trình còn chưa đồng đều giữa các cấp, dẫn đến nguy cơ thất thoát, trùng lặp chính sách.

Khả năng hoàn thành các mục tiêu năm 2025

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững triển khai trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã có tác động sâu rộng, toàn diện đến đời sống của người nghèo nói riêng và đời sống kinh tế - xã hội nói chung; là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Các mục tiêu, chỉ tiêu về giảm nghèo hàng năm đều đạt kế hoạch đề ra; đời sống của người nghèo dần ổn định, từng bước vươn lên thoát nghèo; đời sống của người dân ngày càng được nâng cao. 

Tỉnh Hà Tĩnh bước vào năm 2025, năm cuối của giai đoạn thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững 2021 - 2025, với nhiều tín hiệu khả quan. Tốc độ giảm nghèo trong hai năm gần nhất (2023 - 2024) cho thấy nỗ lực mạnh mẽ của tỉnh trong việc triển khai đồng bộ các chính sách hỗ trợ, huy động nguồn lực xã hội hóa và đổi mới cách tiếp cận giảm nghèo.

Thành công của chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát là minh chứng rõ ràng cho tính hiệu quả và quyết tâm của cả hệ thống chính trị. Bên cạnh đó, sự chuyển động tích cực trong công tác đào tạo nghề, phát triển mô hình sinh kế, hỗ trợ vay vốn, ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý hộ nghèo đã góp phần nâng cao chất lượng giảm nghèo, hạn chế tình trạng tái nghèo.

Kết quả thực hiện các chỉ tiêu giải quyết mức độ thiếu hụt các chiều dịch vụ xã hội cơ bản như: Việc làm, y tế, giáo dục đào tạo, nhà ở, nước sinh hoạt và vệ sinh, thông tin... dự kiến đều đạt và vượt so với kế hoạch đề ra năm 2025.

Với những thành tựu  đã đạt được, cùng với định hướng chính sách rõ ràng, Hà Tĩnh hoàn toàn có khả năng hoàn thành các mục tiêu của năm 2025 và có thể vượt mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân hằng năm giai đoạn 2021 - 2025 từ 0,5 - 0,6% và còn dưới 3% vào năm 2025, đồng thời tạo nền tảng quan trọng để bước sang giai đoạn 2026 - 2030 với tư duy mới - chuyển từ hỗ trợ sang tạo lập cơ hội thoát nghèo bền vững.

Giải pháp trong thời gian tới

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ giảm nghèo theo hướng tích hợp, hiệu quả, sát thực tiễn. Hà Tĩnh cần chủ động rà soát các chính sách đang thực hiện, lược bỏ những nội dung trùng lặp, bổ sung những khoảng trống về hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, nhà ở và dịch vụ xã hội cơ bản. Việc lồng ghép các Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới vào mục tiêu giảm nghèo nhanh và bền vững cần được đẩy mạnh.

Thứ hai, phát triển sinh kế đa dạng và phù hợp với điều kiện đặc thù của từng địa phương. Cần xây dựng bản đồ sinh kế và tiềm năng thoát nghèo theo địa bàn cấp xã; trên cơ sở đó hình thành chuỗi giá trị sản xuất - tiêu thụ cho các ngành nghề chủ lực như trồng rừng, cây dược liệu, nuôi ong, nuôi hải sản ven biển, du lịch cộng đồng… .

Thứ ba, đẩy mạnh đào tạo nghề gắn với nhu cầu thị trường lao động. Việc đào tạo cần phân hóa theo nhóm đối tượng (lao động trẻ, trung niên, lao động nữ, người khuyết tật…), kết nối trực tiếp với doanh nghiệp, khu công nghiệp trong và ngoài tỉnh. Cần giao chỉ tiêu đào tạo gắn với chỉ tiêu có việc làm sau đào tạo cho các cơ sở dạy nghề và chính quyền địa phương.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả chương trình hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, kết hợp với quy hoạch hạ tầng và hỗ trợ sinh kế sau khi người dân có nhà. Trên cơ sở kết quả đã đạt được từ chương trình xóa nhà tạm, Hà Tĩnh cần thiết lập cơ chế duy trì nguồn xã hội hóa bền vững, phân công rõ trách nhiệm cho các tổ chức đoàn thể, doanh nghiệp trong việc “đỡ đầu” hộ nghèo, đặc biệt tại các xã vùng sâu vùng xa.

Thứ năm, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát và đánh giá giảm nghèo. Việc số hóa dữ liệu hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo sẽ giúp tỉnh xây dựng được hệ thống cảnh báo sớm nguy cơ tái nghèo, đồng thời phục vụ công tác điều chỉnh chính sách kịp thời và minh bạch. Cần triển khai phần mềm quản lý nghèo bền vững tích hợp với hệ thống dân cư, an sinh, y tế, giáo dục.

Thứ sáu, đẩy mạnh truyền thông và nâng cao nhận thức cộng đồng. Công tác tuyên truyền cần tập trung vào thay đổi nhận thức, khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường và trách nhiệm xã hội. Cần biểu dương, nhân rộng các tấm gương điển hình thoát nghèo bền vững, đồng thời loại bỏ tâm lý ỷ lại, trông chờ vào hỗ trợ.

Cuối cùng, cần chuẩn bị sớm cho việc xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2026 - 2030. Trên cơ sở đánh giá hiệu quả các mô hình thí điểm, các chỉ số giảm nghèo, tỉnh cần xây dựng các chính sách đặc thù cho vùng sâu, vùng xa, các nhóm yếu thế như người dân tộc thiểu số, người khuyết tật, phụ nữ đơn thân…; hướng tới mục tiêu không chỉ giảm nghèo về thu nhập mà còn nâng cao năng lực, chất lượng sống cho mọi người dân.

ThS. Phạm Anh Tuấn

Tài liệu tham khảo

1. UBND tỉnh Hà Tĩnh (2025), Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, Hà Tĩnh.

2. Báo Hà Tĩnh (2025), Hà Tĩnh tổng kết chương trình xóa nhà tạm, giảm nghèo bền vững. Truy cập từ: https://baohatinh.vn/ha-tinh-tong-ket-chuong-trinh-xoa-nha-tam-giam-ngheo-ben-vung-post288832.html

3. Tạp chí Tài chính (2024), Hà Tĩnh giảm nghèo bền vững đạt hiệu quả cao. Truy cập từ: https://tapchitaichinh.vn/ha-tinh-giam-ngheo-ben-vung-dat-hieu-qua-cao.html

4. VnEconomy (2024), Hà Tĩnh giảm nghèo bền vững: Sớm về đích xóa nhà tạm, nhà dột nát. Truy cập từ: https://vneconomy.vn/ha-tinh-giam-ngheo-ben-vung-som-ve-dich-xoa-nha-tam-nha-dot-nat.htm

5. Đại biểu Nhân dân (2024), Giảm nghèo bền vững ở Hà Tĩnh. Truy cập từ: https://daibieunhandan.vn/giam-ngheo-ben-vung-o-ha-tinh-10373095.html