Tình hình sản xuất - kinh doanh quý I

Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo: Có xu hướng phục hồi rõ nét, theo khảo sát, 71,2% doanh nghiệp trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đánh giá hoạt động SXKD trong quý I/2025 giữ ổn định hoặc khả quan hơn so với quý IV/2024, trong đó có 24,1% doanh nghiệp nhận định tốt hơn và 47,1% giữ ổn định. Tuy vẫn còn 28,8% doanh nghiệp đánh giá tình hình khó khăn hơn, song tỷ lệ này đã giảm nhẹ so với các quý trước, cho thấy xu hướng phục hồi tích cực.

Chỉ số cân bằng chung của toàn ngành đạt -4,7%, cao hơn hẳn so với các quý I năm 2022, 2023 và 2024 (lần lượt là -7,4%, -14,2% và -13,0%). Đặc biệt, khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tiếp tục dẫn đầu về khả năng chống chịu, với chỉ số cân bằng đạt 3,4%, thể hiện sức cạnh tranh và khả năng thích ứng linh hoạt.

Ở cấp độ ngành, nhóm sản xuất thiết bị điện tử, máy vi tính và sản phẩm quang học đạt mức tăng trưởng mạnh về đơn đặt hàng, lao động và khối lượng sản xuất. Ngược lại, một số ngành như dệt may, sản xuất đồ gỗ và thực phẩm vẫn chịu áp lực lớn từ thị trường đầu ra và chi phí đầu vào.

Ngành xây dựng vẫn gặp nhiều thách thức trong quý I/2025 khi có tới 41,8% doanh nghiệp đánh giá hoạt động SXKD khó khăn hơn quý trước, chỉ 18,8% nhận định thuận lợi hơn và 39,4% giữ ổn định. Chỉ số cân bằng của ngành chỉ đạt -23,0%, thấp nhất trong các ngành khảo sát.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự sụt giảm của các hợp đồng xây dựng mới và chi phí đầu vào tăng cao. Các doanh nghiệp cũng cho biết tiến độ giải ngân đầu tư công chậm, thủ tục hành chính còn rườm rà và khó khăn trong tiếp cận vốn là những rào cản lớn ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất.

Các yếu tố ảnh hưởng tới sản xuất - kinh doanh

Đơn đặt hàng và sản lượng sản xuất trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, 70,7% doanh nghiệp nhận định đơn đặt hàng mới tăng hoặc giữ nguyên. Tuy nhiên, tồn kho thành phẩm và nguyên vật liệu vẫn ở mức cao, phản ánh nhu cầu thị trường chưa thực sự bứt phá, đặc biệt trong các ngành hàng tiêu dùng và thực phẩm.

Thị trường lao động trong hai ngành tiếp tục gặp khó khăn. Trong quý I/2025, chỉ có 11,9% doanh nghiệp chế biến, chế tạo và 14,7% doanh nghiệp xây dựng ghi nhận tăng về số lao động. Chỉ số cân bằng lao động của ngành chế biến là -5,9%, ngành xây dựng là -14,5%. Nhu cầu lao động có kỹ năng cao, tay nghề phù hợp với yêu cầu sản xuất ngày càng trở nên cấp thiết. Các doanh nghiệp trong ngành dệt may, điện tử, và xây dựng đều ghi nhận khó khăn trong tuyển dụng lao động đáp ứng yêu cầu.

Chi phí sản xuất tăng là một thách thức đáng kể. Hơn 90% doanh nghiệp trong ngành chế biến, chế tạo, cho biết chi phí sản xuất tăng hoặc giữ nguyên, chủ yếu do giá nguyên, nhiên vật liệu và chi phí logistics. Ngành xây dựng cũng ghi nhận sự gia tăng chi phí nguyên vật liệu (38,3% doanh nghiệp), chi phí nhân công và các khoản chi phí gián tiếp khác cũng tăng đáng kể.

Việc tiếp cận vốn vay vẫn là rào cản lớn. Trong quý I/2025, 17,6% doanh nghiệp cho biết gặp khó khăn về vốn, 17,1% đánh giá lãi suất vay còn cao. Ở ngành xây dựng, chỉ số cân bằng vay vốn vẫn âm (-10,2%), phản ánh thực trạng thiếu hụt dòng tiền nghiêm trọng trong khối doanh nghiệp xây dựng dân dụng và kỹ thuật công trình.

Triển vọng sản xuất - kinh doanh quý II

Triển vọng SXKD trong quý II/2025 đối với ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và ngành xây dựng được đánh giá tích cực hơn so với quý I/2025. Trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, có 85,0% doanh nghiệp dự báo hoạt động SXKD sẽ tốt hơn hoặc giữ ổn định, với 45,8% doanh nghiệp nhận định tốt hơn. Chỉ số cân bằng chung đạt 30,8%, cao hơn đáng kể so với quý trước. Các chỉ số thành phần cũng cho thấy sự cải thiện rõ nét: chỉ số cân bằng đơn đặt hàng mới đạt 29,4%, sử dụng lao động đạt 8,6% và khối lượng sản xuất đạt 31,1%. Mặc dù vậy, tồn kho thành phẩm dự báo vẫn ở mức cao, phản ánh áp lực tiêu thụ sản phẩm.

Đối với ngành xây dựng, sau giai đoạn quý I/2025 gặp nhiều khó khăn, quý II/2025 ghi nhận sự khởi sắc nhẹ. Có 30,8% doanh nghiệp nhận định hoạt động thuận lợi hơn và chỉ số cân bằng chung đạt 2,3%. Hợp đồng xây dựng mới dự báo tăng với chỉ số cân bằng 10,0%. Chi phí sản xuất, chi phí nguyên vật liệu và chi phí nhân công đều có xu hướng tăng, gây áp lực lên hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, khả năng vay vốn và tình hình sử dụng lao động được dự báo cải thiện, góp phần hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng trong quý II/2025.

Đề xuất giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp

Trong quý I/2025, các doanh nghiệp hoạt động SXKD còn gặp khó khăn, nguyên nhân chủ yếu do nhu cầu thị trường trong nước còn thấp và tính cạnh tranh của hàng hóa trong nước cao, đây là những yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến hoạt động SXKD của các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, giá nguyên, nhiên, vật liệu đầu vào sản xuất và các chi phí đầu vào SXKD (thuê kho, bãi; lãi suất…), nguồn cung nguyên, nhiên, vật liệu, lãi suất cao, khó tiếp cận vốn vay, các doanh nghiệp khó khăn về tài chính, không tuyển được lao động theo yêu cầu đã ảnh hưởng lớn đến hoạt động SXKD của doanh nghiệp… Để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp kinh doanh phát triển tốt trong thời gian tới, Chính phủ, các bộ, ngành địa phương cần có một số biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp:

Một là, đẩy mạnh tiêu dùng, tập trung phát triển thị trường trong nước. Thực hiện có hiệu quả các Chương trình xúc tiến thương mại, thúc đẩy phân phối hàng hóa qua nền tảng số, thương mại điện tử để mở rộng tiêu dùng nội địa; vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam; đẩy mạnh phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, các ngành, lĩnh vực mới nổi, các mô hình kinh doanh mới, hiệu quả.

Hai là, tập trung triển khai hiệu quả các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu, khai thác tối đa thị trường thế giới. Đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường lớn, tiềm năng, phát huy hiệu quả các hiệp định, thỏa thuận thương mại đã ký kết; đa dạng hóa thị trường xuất, nhập khẩu. Triển khai hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, tháo gỡ rào cản, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu, nhất là các thủ tục thông quan hàng hóa; hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất, đáp ứng nhanh các tiêu chuẩn mới của nước đối tác xuất khẩu.

Ba là, các bộ, ngành, địa phương thực hiện cắt giảm tối đa thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho doanh nghiệp; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, xóa bỏ cơ chế “xin-cho”; phân cấp, phân quyền cho cơ quan, địa phương có thẩm quyền giải quyết và chịu trách nhiệm.

Tập trung thúc đẩy tiến độ thi công các dự án quan trọng quốc gia, các công trình trọng điểm, nhất là các công trình hạ tầng giao thông quan trọng; phát huy nguồn lực đầu tư của các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước; thu hút, sử dụng hiệu quả nguồn lực khu vực tư nhân, khu vực nước ngoài. Tích cực, chủ động thu hút vốn FDI có chọn lọc, bảo đảm chất lượng; chú trọng chuyển giao công nghệ, liên kết với doanh nghiệp trong nước và tham gia vào chuỗi cung ứng khu vực, toàn cầu.

Bốn là, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thủ tục hành chính, quy định pháp lý nhằm cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; hỗ trợ giảm chi phí cho doanh nghiệp, hỗ trợ vay vốn, giảm lãi suất. Tiếp tục thực hiện các chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế, phí như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường và tiền thuê đất…

Năm là, đẩy mạnh triển khai các chương trình, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số, đặc biệt là chuyển đổi số bao trùm, “chuyển đổi kép”; chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khu vực tư nhân kinh doanh bền vững giai đoạn 2022-2025 nhằm thúc đẩy phát triển các mô hình kinh doanh bền vững, kinh doanh bao trùm, hướng tới dịch chuyển cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng cường kinh tế số,kinh tế xanh vàkinh tế bao trùm./.

Anh Tuấn

Nguồn: Trung tâm Thông tin kinh tế, tài chính và thống kê