Tình hình phát triển doanh nghiệp quý I/2025

Năm 2024 trên cả nước có hơn 157,2 nghìn doanh nghiệp thành lập mới, giảm 1,4% so với cùng kỳ năm trước. Bước sang năm 2025 tình hình đăng ký doanh nghiệp thành lập mới ghi nhận xu hướng tăng ổn định qua từng tháng. Riêng trong tháng 3/2025, cả nước có hơn 15,6 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng 54,2% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung trong quý I/2025, cả nước có 36,4 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tuy giảm 4,0% so với cùng kỳ năm trước nhưng gấp 1,2 lần số doanh nghiệp thành lập mới trung bình của quý I các năm trong giai đoạn 2017 - 2023 (29,9 nghìn doanh nghiệp) và tăng 3,1% so với quý IV/2024.

Nối tiếp sự quay trở lại hoạt động mạnh mẽ của các doanh nghiệp năm 2024 với gần 76,2 nghìn doanh nghiệp, trong quý I cả nước có hơn 36,5 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động (tăng 54,8% so với cùng kỳ năm 2024 và tăng 44,8% so với quý IV/2024), nâng tổng số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động trong quý I/2025 lên hơn 72,9 nghìn doanh nghiệp, tăng 18,6% so với cùng kỳ năm 2024. Trung bình mỗi tháng có 12,2 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, cao nhất từ trước đến nay. Trong đó, số lượng doanh nghiệp quay trở lại hoạt động tháng hai cao nhất trong giai đoạn 2021 - 2025; số lượng doanh nghiệp quay trở lại hoạt động trong tháng 3/2025 tăng 29,3% so với tháng trước và gấp hơn 3 lần cùng kỳ năm 2024. 

Năm 2024, số doanh nghiệp rút khỏi thị trường đã tăng 14,7% so với năm 2023, đạt mức kỷ lục với 197.900 doanh nghiệp và xu hướng này tiếp tục tiếp diễn trong những tháng đầu năm 2025. Trong đó, số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong tháng 01/2025, tăng 8,1% so với cùng kỳ năm trước và gấp 1,75 lần so với số lượng doanh nghiệp thành lập mới. Trong 2 tháng đầu năm, số lượng doanh nghiệp rút lui tiếp tục tăng 6,9% so với cùng kỳ năm trước.

Tính chung quý I/2025, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường là 78.800 doanh nghiệp, tăng 7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn lên tới hơn 61.400 doanh nghiệp, tăng mạnh 15,1% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy nhiều doanh nghiệp lựa chọn tạm ngừng hoạt động để cắt giảm chi phí, chờ đợi tín hiệu phục hồi từ thị trường. Bên cạnh đó, gần 11.500 doanh nghiệp ngừng hoạt động và đang chờ làm thủ tục giải thể, mặc dù giảm 26,1% so với cùng kỳ, nhưng những con số này vẫn thể hiện một phần đáng kể cộng đồng doanh nghiệp đang đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng. Ngoài ra, gần 5.900 doanh nghiệp đã hoàn tất thủ tục giải thể, tăng 23% so với cùng kỳ, như vậy xu hướng rời bỏ thị trường tiếp tục gia tăng. Trung bình mỗi tháng có gần 26,3 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường cao hơn con số 24,3 nghìn doanh nghiệp gia nhập thị trường. 

Trong ba tháng đầu năm 2025, số lượng doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động có xu hướng tăng ổn định. Điều này cho thấy sự phục hồi rõ nét của hoạt động kinh doanh mà còn phản ánh niềm tin ngày càng tăng của cộng đồng doanh nghiệp đối với triển vọng kinh tế và các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Sự trở lại mạnh mẽ của các doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động là tín hiệu tích cực, phản ánh sự phục hồi của các doanh nghiệp sau thời gian gián đoạn kinh doanh do những yếu tố bất lợi trong năm trước. Đồng thời, cho thấy nhu cầu thị trường đã tăng trở lại, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phát huy hiệu quả, cùng với tâm lý lạc quan của doanh nhân và nhà đầu tư vào triển vọng phục hồi và phát triển kinh tế.

 Tuy nhiên, việc số lượng doanh nghiệp rời khỏi thị trường nhiều hơn số doanh nghiệp tham gia thị trường cho thấy rõ áp lực và những thách thức mà khu vực doanh nghiệp đang phải đối mặt hiện nay vẫn rất lớn, mặc dù Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ. Những khó khăn của doanh nghiệp đến từ nhiều nguyên nhân, có một số nguyên nhân chính sau:

Nhiều ngành kinh tế quan trọng như nông nghiệp, dịch vụ và du lịch đang chịu tác động mạnh từ chi phí đầu vào tăng cao, đặc biệt là chi phí nguyên vật liệu, nhân công và logistics. Bên cạnh đó, lĩnh vực sản xuất công nghiệp hiện vẫn phụ thuộc nhiều vào sự phục hồi của kinh tế toàn cầu - vốn đang diễn ra một cách chậm chạp và thiếu ổn định. Các ngành kinh tế mới như kinh tế số, kinh tế xanh, công nghệ chíp, bán dẫn và trí tuệ nhân tạo tuy có dấu hiệu tăng trưởng nhưng vẫn chưa thực sự tạo ra đột phá, và đang đứng trước nguy cơ tụt hậu nếu không được hỗ trợ bằng những chính sách đổi mới sáng tạo, mang tính chiến lược và dài hạn.

Thị trường tiêu dùng nội địa, vốn được kỳ vọng là động lực phục hồi chính, lại đang tăng trưởng chậm hơn so với xuất khẩu và du lịch. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất hướng tới thị trường trong nước gặp không ít khó khăn, do người tiêu dùng vẫn có xu hướng thắt chặt chi tiêu trong bối cảnh thu nhập chưa tăng tương xứng với giá cả hàng hóa, dịch vụ. Sức mua yếu làm cho kỳ vọng phục hồi thị trường nội địa chưa thể trở thành hiện thực trong ngắn hạn.

Bên cạnh các yếu tố trong nước, tác động từ các chính sách quốc tế cũng đang tạo ra thêm áp lực cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp xuất khẩu. Những chính sách thuế mới từ chính quyền Hoa Kỳ Donald Trump, vốn là thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam, đang gây ảnh hưởng không nhỏ đến các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, điện tử. Tác động này không chỉ dừng lại ở những ngành bị ảnh hưởng trực tiếp, mà còn lan tỏa theo chuỗi giá trị, kéo theo khó khăn cho nhiều doanh nghiệp khác trong hệ sinh thái sản xuất và xuất khẩu.

Triển vọng phát triển doanh nghiệp quý II/2025

Trong tháng 4/2025, cả nước có hơn 15,2 nghìn doanh nghiệp thành lập mới với số vốn đăng ký hơn 133,6 nghìn tỷ đồng, giảm 2,5% so với tháng 3/2025, tuy nhiên tăng 7,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Số doanh nghiệp quay trở lại hoạt động là 9,0 nghìn doanh nghiệp, giảm 1,2% so với tháng trước nhưng tăng 8,5% so với cùng kỳ năm 2024. Cũng trong tháng này, có 7.184 nghìn doanh nghiệp đăng ký tạm dừng kinh doanh có thời hạn, tăng so với tháng trước và giảm 5,7% so với cùng kỳ năm 2024; có 8.989 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể, tăng 83,5% và tăng 93,1%; có 1.750 doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể, giảm 18,1% và tăng 37,4%. 

Tính chung 4 tháng đầu năm, số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quan trở lại thị trường có xu hướng tăng, cả nước có hơn 51,6 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và có 38,3 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động (tăng 29,0% so với cùng kỳ năm 2024), nâng tổng số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động trong bốn tháng đầu năm 2025 lên hơn 89,9 nghìn doanh nghiệp, tăng 9,9% so với cùng kỳ năm 2024. Bình quân một tháng có gần 22,5 nghìn doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động. Số doanh nghiệp tạm dừng kinh doanh có thời hạn đã giảm so với cùng kỳ năm trước. Làn sóng trở lại mạnh mẽ của các doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động là tín hiệu tích cực cho thấy khả năng phục hồi của nền kinh tế. Đây cũng là tín hiệu tích cực góp phần thúc đẩy doanh nghiệp tiếp tục gia tăng, phát triển trong những tháng tới. Đồng thời, tạo đà tăng trưởng để hoàn thành mục tiêu tăng ít nhất 10% số doanh nghiệp gia nhập thị trường năm 2025 theo Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 08/01/2025 của Chính phủ.

Giải pháp phát triển doanh nghiệp thời gian tới

Nhìn chung, tình hình phát triển doanh nghiệp trong những tháng đầu năm 2025 có nhiều điểm sáng tích cực, song vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Vừa qua, thay mặt Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Tô Lâm vừa ký Nghị quyết số 68 NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết 68 sẽ là nguồn khơi thông động lực phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam. Để triển khai đưa Nghị quyết 68 vào thực tiễn nhằm tháo gỡ những khó khăn cho doanh nghiệp, tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp tục hoạt động, phục hồi và phát triển trong thời gian tới cần có những giải pháp:

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, tập trung vào việc cải thiện khả năng tiếp cận tín dụng, mạnh dạn cho doanh nghiệp tiếp cận vốn, giảm gánh nặng chi phí, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 

Đẩy mạnh cải cách thể chế kinh tế, nâng cao hơn nữa chất lượng điều hành, cắt giảm thực chất các thủ tục hành chính gây phiền hà, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, công bằng và có tính dự báo cao. 

Thúc đẩy phát triển thị trường nội địa với quy mô gần 100 triệu dân, thị trường nội địa được coi là cơ hội lớn cho doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh gặp khó khăn khi xuất khẩu sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội tiêu thụ sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh và giảm bớt phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu. Tăng cường kết nối giữa các địa phương, giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài, thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, chuỗi giá trị trong nước…sẽ góp phần tạo nền tảng vững chắc để doanh nghiệp phát triển lâu dài./.

Bình Lê

Nguồn: Trung tâm Thông tin kinh tế, tài chính và thống kê