Tình hình thị trường cho thuê tài chính thời gian qua

Tại Việt Nam, công ty cho thuê tài chính đầu tiên được thành lập vào năm 1996 trong khi hoạt động cho thuê tài chính cũng đã manh nha ở các ngân hàng từ trước đó. Tuy nhiên, khi Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính thì thị trường cho thuê tài chính tại Việt Nam mới thực sự hình thành và phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi nền kinh tế số phát triển mạnh, việc mở rộng danh mục tài sản cho thuê sang các tài sản phi truyền thống như: phần mềm, bản quyền, dữ liệu, thiết bị IoT… mở ra dư địa phát triển dài hạn to lớn cho ngành cho thuê tài chính. Theo đó, hành lang pháp lý cho ngành cho thuê tài chính cũng dần được thích ứng và hoàn thiện. Thông tư số 26/2024/TT-NHNN ngày 28/6/2024 cho phép mở rộng loại tài sản được cho thuê, trong đó có drone - loại thiết bị trước đây chưa được phép. Đặc biệt, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân lần đầu tiên đề cập đến khả năng cho thuê tài sản phi vật lý, phản ánh tư duy quản lý tiến bộ, tiệm cận thông lệ quốc tế của nước ta. 

Theo phân tích của các chuyên gia trong ngành, cho thuê tài chính có nhiều điểm rất phù hợp với bối cảnh hiện nay của nước ta, khi doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm khoảng 98% tổng số doanh nghiệp của cả nước, là tiềm năng to lớn để phát triển hình thức cho thuê tài chính này, cụ thể như sau:

Thứ nhất, cho thuê tài chính tài trợ trực tiếp bằng hiện vật, giúp tránh được tình trạng sử dụng sai mục đích khoản vay của doanh nghiệp. Thực tế hoạt động trong ngành cho thuê tài chính nước ta cho thấy, doanh thu từ hoạt động kinh doanh bình quân 5 năm gần nhất đạt khoảng trên 1.000 tỷ đồng/năm; chất lượng tín dụng được duy trì ở mức an toàn khi tỷ lệ nợ xấu của các công ty cho thuê tài chính đều được kiểm soát dưới ngưỡng 3%.

Thứ hai, giúp doanh nghiệp đa dạng hóa kênh huy động vốn. Hiện nay, thị trường cho thuê tài chính cũng đã cho ra đời các gói ưu đãi lãi suất, cho vay chênh lệch giống ngân hàng với lãi suất khoảng 8,5 - 9,5%. Các thủ tục cho thuê cũng đang dần được cắt giảm cho phù hợp với doanh nghiệp.

Thứ ba, nguồn vốn được tài trợ có thể lên tới 90 - 100% giá trị tài sản thuê mà không yêu cầu tài sản bảo đảm. Cùng với đó, cho thuê tài chính còn có sản phẩm bán và cho thuê. Doanh nghiệp có thể sử dụng những máy móc thiết bị đang vận hành bình thường để bán cho đơn vị cho thuê tài chính, đơn vị tài chính sẽ cho doanh nghiệp thuê lại để sử dụng trong dài hạn, nhờ đó doanh nghiệp sẽ có dòng tiền lưu động, linh hoạt hơn.

Theo số liệu của Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam, tính đến cuối quý I/2025, dư nợ cho thuê tài chính của cả nước đạt gần 40,7 nghìn tỷ đồng, tăng 8,4% so với cùng kỳ năm 2024; trong đó số lượng khách hàng mới tăng gần 6%; số lượng hợp đồng cho thuê mới tăng 13%. Đáng chú ý là sự tăng trưởng đáng kể của các sản phẩm mới trong ngành, cụ thể: dư nợ cho thuê đối với ô tô các loại đạt trên 8.500 tỷ đồng, tăng 26,44% so với cùng kỳ năm 2024; dư nợ cho thuê máy móc thiêt bị y tế tăng trưởng gần 50%; đặc biệt dư nợ cho thuê tàu thuyền (trừ tàu biển) tăng tới 79,44%. Đây là đối tượng vừa được mở ra từ ngày 1/7/2024 theo quy định của Thông tư 26/2024/TT-NHNN về hoạt động cho thuê tài chính của công ty tài chính tổng hợp, công ty cho thuê tài chính.

Dư nợ cho vay vốn lưu động (sau khi được nới lỏng quy định, không chỉ giới hạn cho vay bổ sung đối với tài sản cho thuê tài chính) tăng trưởng vượt bậc trên 40%, từ 16,5 tỷ đồng trong quý 1/2024 lên 23 tỷ đồng trong quý 1/2025. 

Bên cạnh đó, nước ta hiện có 10 công ty cho thuê tài chính, trong đó một số công ty lớn có thể kể đến như BSL (liên doanh giữa BIDV & SuMi TRUST), Vietcombank Leasing, Vietinbank Leasing, Sacombank Leasing… đang hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên nhìn chung quy mô toàn ngành cho thuê tài chính vẫn còn nhỏ, thiếu tính cạnh tranh và chưa đa dạng sản phẩm. Một bộ phận doanh nghiệp đã biết và mở rộng sử dụng sản phẩm này để phát triển kinh doanh nhưng nhìn chung nhận thức chung của khối doanh nghiệp về sản phẩm cho thuê tài chính vẫn còn hạn chế.

Giải pháp thúc đẩy phát triển thị trường cho thuê tài chính, góp phần đẩy mạnh kinh tế tư nhân phát triển

Theo nhận định của các chuyên gia trong ngành, Nghị quyết 68-NQ/TW đã mở ra cơ hội chưa từng có đối với các tổ chức cho vay không nhận tiền gửi ở Việt Nam. Nghị quyết đề ra nhóm giải pháp đẩy mạnh và đa dạng hóa nguồn vốn cho kinh tế tư nhân, trong đó yêu cầu rà soát, sửa đổi bổ sung các quy định về hoạt động của các tổ chức cho vay không nhận tiền gửi để đa dạng hóa nguồn cung tín dụng cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa; sửa đổi khung pháp lý về hoạt động của công ty cho thuê tài chính theo hướng mở rộng danh mục tài sản cho thuê, trong đó có tài sản phi truyền thống như phần mềm, quyền khai thác, tài sản trí tuệ, dữ liệu… 

Bên cạnh đó, trong giai đoạn tới, thị trường cho thuê tài chính còn đứng trước nhiều yếu tố thuận lợi khác để phát triển, đó là: 

Thứ nhất, quá trình chuyển đổi số và hiện đại hóa khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là nhóm doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong khu vực doanh nghiệp nước ta nhưng lại thiếu vốn đầu tư thiết bị, phần mềm và công nghệ nhằm mở rộng và hiện đại hóa sản xuất. Cho thuê tài chính, đặc biệt với hình thức thuê tài sản công nghệ không cần thế chấp, sẽ là giải pháp hiệu quả giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản vốn đầu tư ban đầu. 

Thứ hai, xu hướng tài chính xanh và ESG tại doanh nghiệp. Đây là dư địa lớn để các công ty cho thuê tài chính phát triển sản phẩm tín dụng xanh, vừa giúp doanh nghiệp giảm chi phí vốn, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh. 

Thứ ba, làn sóng đầu tư công và nhu cầu về thiết bị xây dựng, vận tải. Trong giai đoạn 2025 - 2030, việc nước ta đẩy mạnh phát triển hạ tầng sẽ kéo theo nhu cầu lớn về máy móc thi công và phương tiện vận tải. Đây là phân khúc lý tưởng để triển khai các hợp đồng cho thuê tài chính giá trị lớn và thời hạn dài.

Trong thời gian tới, để tận dụng hiệu quả các cơ hội nhằm phát triển ngành cho thuê tài chính thực sự trở thành một kênh vốn hữu hiệu cho khu vực kinh tế tư nhân, cần tập trung vào một số giải pháp như sau:

Một là, xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý riêng cho ngành cho thuê tài chính. Tại nước ta, các quy định hiện hành về hoạt động của công ty cho thuê tài chính đang áp dụng nhiều tiêu chuẩn tương đồng với ngân hàng thương mại, bao gồm: tỷ lệ an toàn vốn, giới hạn tín dụng, quản trị rủi ro, tỷ lệ nợ xấu… Việc có một bộ luật riêng sẽ giúp khai thác tối đa tiềm năng của kênh cung ứng vốn này, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn trung và dài hạn mà không cần thế chấp tài sản.  

Hai là, có chính sách thông thoáng hơn trong cấp phép cũng như đơn giản hóa thủ tục để tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty cho thuê tài chính gia nhập thị trường, Việc tăng số lượng công ty cho thuê tài chính sẽ mở rộng cơ hội tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như hộ kinh doanh vì họ không cần thế chấp tài sản khi thuê tài chính là các động sản. Bên cạnh đó, việc gia tăng số lượng công ty cho thuê tài chính sẽ giúp bổ sung và giảm bớt gánh nặng phải cung cấp vốn trung dài hạn đối với ngân hàng thương mại.

Ba là, nâng cao năng lực huy động vốn cho các công ty cho thuê tài chính thông qua các kênh đa dạng hơn như: chứng khoán hóa tài sản, phát hành trái phiếu ra công chúng, tham gia thị trường vốn thứ cấp... thay vì chỉ dựa vào vốn vay ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu riêng lẻ.

Cuối cùng, chính sách hỗ trợ cần gắn với các định hướng phát triển kinh tế bền vững như chuyển đổi xanh, đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất; khuyến khích đầu tư số hoá, năng lực quản trị rủi ro, đào tạo nhân sự và tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức về cho thuê tài chính trên thị trường./.

Nhữ Hương 

Nguồn: Trung tâm Thông tin kinh tế, tài chính và thống kê