Kinh tế khởi sắc và dấu ấn vùng động lực

Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 81/2023/QH15 ngày 09/01/2023 đã đưa ra định hướng phát triển các vùng động lực quốc gia, gồm: Vùng động lực phía Bắc, vùng động lực phía Nam, vùng động lực miền Trung và vùng động lực Đồng bằng sông Cửu Long, với các cực tăng trưởng tương ứng của mỗi vùng là Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Cần Thơ, nhằm hình thành các đầu tàu dẫn dắt sự phát triển của quốc gia, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa thúc đẩy kinh tế cả nước phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững. Trong bức tranh tăng trưởng ấn tượng của nền kinh tế Việt Nam quý I/2025, không thể không nhắc đến vai trò then chốt của 04 vùng động lực - nơi tập trung các cực tăng trưởng và ngành kinh tế mũi nhọn.

Phát huy vai trò và lợi thế vùng, vùng động lực phía Bắc với tam giác Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh đã có những bứt phá trong những tháng đầu năm. GRDP của Hà Nội trong quý I/2025 tăng 7,35% so với cùng kỳ năm trước, đạt mức tăng trưởng cao nhất trong 05 năm qua, với sự khởi sắc mạnh mẽ của khu vực dịch vụ - đạt mức tăng trưởng 8,34%, đóng góp 5,82 điểm % vào mức tăng GRDP chung. Bên cạnh đó, Hải Phòng và Quảng Ninh cùng đạt mức tăng trưởng 02 con số, lần lượt ở mức 11,07% và 10,87%. Với các giải pháp nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thu hút đầu tư nước ngoài tại vùng động lực phía Bắc tăng trưởng cao (thu hút vốn FDI trong quý I/2025 vào Hà Nội tăng 49,5% so cùng kỳ, Hải Phòng tăng 46,84%), chú trọng thu hút các doanh nghiệp lớn, công nghệ cao, thân thiện môi trường, có sức lan toả, đóng góp lớn cho vùng và quốc gia. 

Quý I/2025 cũng ghi nhận một số tín hiệu phục hồi tích cực của kinh tế vùng động lực phía Nam. GRDP quý I/2025 của thành phố Hồ Chí Minh tăng trưởng 7,51% so với cùng kỳ, đây là mức tăng cao nhất so với cùng kỳ trong vòng 6 năm qua, với sự phục hồi mạnh mẽ trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và dịch vụ - mức tăng trưởng từng khu vực lần lượt là 5,94% và 8,72%. Về động lực tăng trưởng, vùng tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu trong thu hút FDI, với tổng vốn thu hút của các địa phương lớn đạt hàng tỷ USD, điển hình như Đồng Nai (814 triệu USD), Bình Dương (588 triệu USD), Bà Rịa - Vũng Tàu (630 triệu USD), cho thấy niềm tin của nhà đầu tư quốc tế đối với môi trường kinh doanh của khu vực. Đồng thời, cụm cảng Cát Lát và Cái Mép - Thị Vải là một trong những cụm cảng lớn và quan trọng nhất Việt Nam, đã đóng vai trò quan trọng trong hoạt động logistics và xuất nhập khẩu không chỉ của vùng động lực phía Nam mà còn của cả nước. Về đầu tư công, nhiều dự án động lực như Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, cao tốc Bến Lức - Long Thành, nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất… đang được đẩy mạnh triển khai, bước đầu tạo hiệu ứng lan tỏa và kỳ vọng thúc đẩy các ngành kinh tế liên quan. 

Với thế mạnh về du lịch, công nghiệp và năng lượng, vùng động lực miền Trung đã đạt được kết quả tăng trưởng ấn tượng trong 3 tháng đầu năm 2025. Trong đó, Đà Nẵng với vai trò là cực tăng trưởng của vùng, đã đạt mức tăng trưởng 11,36%, đứng thứ 4/63 tỉnh thành phố; các tỉnh, thành phố như Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi cũng đạt mức tăng trưởng cao, lần lượt ở mức 9,9%, 7,4% và 8,07%, tạo nền tảng và động lực tăng trưởng cho các quý cuối năm. Điểm sáng trong bức tranh phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội của vùng động lực miền Trung là lĩnh vực du lịch. Trong quý I/2025, tổng lượt khách cơ sở lưu trú tại Đà Nẵng phục vụ ước đạt hơn 2,5 triệu lượt, tăng 19,2% so với cùng kỳ 2024. Trong đó, khách quốc tế đạt hơn 1,2 triệu lượt, tăng 42,1%; doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống ước đạt 7,4 nghìn tỷ đồng, tăng 21,1% so với cùng kỳ 2024. Hoạt động du lịch của Huế cũng tiếp tục phát triển mạnh. Lượng khách đến Huế ước đạt gần 1,5 triệu lượt, tăng 62% so với cùng kỳ; trong đó, khách quốc tế ước đạt hơn 650 nghìn lượt, tăng gần 50%; doanh thu từ du lịch ước đạt hơn 2.600 tỷ đồng, tăng 53% so với cùng kỳ.

Vùng động lực Đồng bằng sông Cửu Long cũng đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Tốc độ tăng trưởng GRDP của tam giác Cần Thơ - An Giang - Kiên Giang đều đạt mức trên 7% trong quý I/2025, cao hơn mức bình quân chung của cả nước; trong đó, cực tăng trưởng của vùng - thành phố Cần Thơ - đạt mức tăng 7,15%. Thị trường tiêu dùng nội địa cũng như lượng khách du lịch của vùng trong quý I tăng khá cao. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tại Cần Thơ ước tăng 13% so với cùng kỳ; Kiên Giang ước tăng 14,9%..., tạo động lực phát triển kinh tế vùng trong bối cảnh biến đổi khí hậu ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất nông nghiệp trong vùng.

Việc các vùng động lực tiếp tục giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế không chỉ là kết quả của nỗ lực nội tại, mà còn phản ánh sự hội tụ của nhiều yếu tố chính sách, hạ tầng, nguồn lực và xu hướng phát triển mới. 

Thứ nhất, các thành phố như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng hay Cần Thơ từ lâu đã là hạt nhân phát triển của từng vùng, với hệ sinh thái doanh nghiệp dày đặc, hạ tầng công nghiệp - logistics phát triển sớm và môi trường đầu tư cạnh tranh, đã dẫn nhịp và lan tỏa trong phục hồi và tăng trưởng kinh tế cả nước. 

Thứ hai, hiệu quả của các chính sách và điều hành kinh tế - tài chính đã tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành chủ lực tại vùng động lực bứt phá. Chính phủ đẩy mạnh đầu tư công, tập trung vào hạ tầng kết nối vùng như cao tốc Bắc - Nam, các tuyến vành đai đô thị và cảng biển, đã tạo ra cú hích lớn cho logistics, thương mại và công nghiệp phụ trợ. Việc điều chỉnh chính sách tài khóa - tiền tệ linh hoạt, kiểm soát lạm phát tốt và cải thiện môi trường kinh doanh cũng tạo nền tảng ổn định cho doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu trong vùng mở rộng hoạt động. 

Thứ ba, xu hướng tái định vị chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục tạo lợi thế cho các vùng động lực. Các doanh nghiệp FDI, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và công nghiệp chế biến, có xu hướng dịch chuyển khỏi các thị trường chi phí cao, tìm đến những trung tâm sản xuất ổn định tại Việt Nam. 

Thứ tư, chính sách đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và kinh tế số tại các vùng động lực đã tạo môi trường thuận lợi để khởi nghiệp, chuyển đổi số doanh nghiệp vừa và nhỏ, cũng như thúc đẩy kinh tế số trong ngành dịch vụ và công nghiệp. 

Một số thách thức trong phát triển kinh tế cho các quý tiếp theo

Mặc dù kết quả tăng trưởng quý I/2025 rất tích cực, tuy nhiên để duy trì và gia tốc trong các quý tiếp theo, chúng ta cần nhận diện rõ một số thách thức nổi bật và có định hướng điều chỉnh chính sách phù hợp.

Trong những quý tới, tăng trưởng vùng và quốc gia có thể phải đối mặt với những rủi ro cả từ bên ngoài và nội tại nền kinh tế. Biến động kinh tế - xã hội trên thế giới tiếp tục tạo sức ép lên tăng trưởng của Việt Nam. Xung đột địa chính trị kéo dài, đặc biệt xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng và chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ lên hàng xuất khẩu của các quốc gia, trong đó có Việt Nam, có thể ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu - vốn là một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của chúng ta. Trong bối cảnh đó, các vùng động lực có độ mở kinh tế lớn (như phía Bắc và phía Nam) cần chuẩn bị các phương án ứng phó linh hoạt hơn. Ở trong nước, sự chênh lệch phát triển trong nội vùng và giữa các vùng cũng là một trong những thách thức lớn. Nếu không có cơ chế phân bổ nguồn lực và điều phối vùng hiệu quả, sẽ không phát huy hết tác động lan tỏa của các cực tăng trưởng và vùng động lực. Bên cạnh đó, năng lực thực thi và điều phối vùng còn hạn chế, cơ chế điều phối vùng còn thiếu rõ ràng và hiệu quả, ảnh hưởng đến liên kết vùng. Ngoài ra, việc sáp nhập địa giới hành chính và tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp gồm cấp tỉnh và cấp xã, không tổ chức cấp huyện sẽ tạo cơ hội để kiến tạo những không gian phát triển mới, song cũng dẫn đến các yêu cầu phải nghiên cứu, tổ chức, sắp xếp lại vùng kinh tế - xã hội và sửa đổi các cơ chế chính sách về quản lý, điều phối phát triển vùng cho phù hợp.

Trong bối cảnh đó, để duy trì và nâng cao vai trò đầu tàu của các vùng động lực, dẫn dắt tăng trưởng cả nước, cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp sau: (i) Tăng cường cơ chế điều phối phát triển vùng, mô hình điều phối vùng cần được thể chế hóa và trao quyền thực chất, thay vì chỉ mang tính khuyến nghị như hiện nay; (ii) Tái cấu trúc ngành nghề và thúc đẩy đổi mới sáng tạo theo vùng, ưu tiên các ngành có giá trị gia tăng cao, thân thiện môi trường và ứng dụng công nghệ. Đồng thời, tăng cường liên kết giữa các trung tâm đổi mới sáng tạo, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong vùng để hình thành các hệ sinh thái kinh tế tri thức; (iii) Hoàn thiện kết cấu hạ tầng liên kết vùng, tập trung đầu tư công vào các dự án có tính lan tỏa vùng như cao tốc, đường sắt liên vùng, cảng biển và logistics; (iv) Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với chiến lược, định hướng phát triển riêng từng vùng. 

Nhìn chung, để duy trì quỹ đạo tăng trưởng tích cực trong những quý tới và tiến tới hoàn thành các mục tiêu kinh tế năm 2025, Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện thể chế, tăng cường hạ tầng liên kết vùng, đồng thời củng cố nội lực kinh tế của từng vùng động lực theo chiều sâu, gia tăng hiệu quả và hiệu suất dẫn dắt quá trình phát triển quốc gia. Nếu được định hướng trọng tâm, trọng điểm có chính sách hợp lý, các vùng động lực sẽ có bệ phóng vững chắc, là các đầu tàu tăng trưởng đóng góp cho tăng trưởng ổn định và bền vững của nền kinh tế cả nước trong trung và dài hạn./.

Anh Đức

Nguồn: Trung tâm Thông tin kinh tế, tài chính và thống kê