Việt Nam tận dụng hiệu quả thời kỳ dân số vàng nhưng chưa cao

Ngay từ khi bắt đầu bước vào thời kỳ dân số vàng, Việt Nam đã và đang có nhiều chính sách quan trọng để biến cơ hội lớn này, góp phần đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững, một trong những chính sách cần phải kể đến là chính sách phát triển nguồn nhân lực, chính sách phát triển doanh nghiệp, chính sách phát triển kinh tế tư nhân và chính sách hội nhập quốc tế... Nhờ có những chính sách này, kinh tế - xã hội của nước ta đã và đang có nhiều bước phát triển mạnh mẽ, như tăng trưởng kinh tế cao, chất lượng và năng suất lao động ngày càng được cải thiện, đời sống của nhân dân ngày càng khấm khá. Những thành tựu này đã góp phần quan trọng đưa nền kinh tế nước ta năm 2024 trở thành nền kinh tế đứng thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á và là nền kinh tế lớn thứ 34 trên thế giới.

Hiện nay, Việt Nam vẫn đang có lợi thế từ cơ cấu dân số vàng, với gần 70% lao động dưới 40 tuổi, thuận lợi cho việc lĩnh hội những kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật mới. Tuy nhiên, để phát huy được lợi thế này hơn nữa thì nguồn lao động phải “vàng” thực sự về tri thức, sức khỏe, kỹ năng, tay nghề và phải có khát vọng vươn mình thực sự thì mới xây dựng nhanh được một Việt Nam hùng cường và thịnh vượng.

Theo số liệu của Cục Thống kê, năm 2024, lực lượng lao động của nước ta từ 15 tuổi trở lên là 53 triệu người, tỷ lệ tham gia lao động 68,9% nhưng tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ mới chỉ đạt 28,3%, đặc biệt có khoảng 1,3 triệu thanh niên từ 15 - 24 tuổi không có việc làm, không tham gia học tập, đào tạo, chiếm 10,4% tổng số thanh niên cả nước. Những con số này cho thấy, việc phát huy lợi thế “cơ cấu dân số vàng” của Việt Nam chưa thực sự cao vì dân số trong độ tuổi lao động là “vàng” nhưng chất lượng lại chưa “vàng”.

Để thoát khỏi nguy cơ về một Việt Nam chưa giàu đã già

Để góp phần đưa nước ta tránh được nguy cơ chưa giàu đã già thì trước hết cần phải tiếp tục phát huy hơn nữa lợi thế của thời kỳ dân số vàng và giải quyết được bài toán già hóa dân số. Để hiện thực hóa 2 vấn đề này, có thể tham khảo một số gợi mở sau đây:

Một là, có chính sách ưu tiên đào tạo nghề mới cho nhóm lao động trẻ, lao động yếu thế, lao động nữ, lao động trong khu vực nông nghiệp, công nghiệp, lao động tự do để họ thích ứng với chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và tiếp nhận thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư như Đại hội XIII đã khẳng định: “Xây dựng các cơ chế, chính sách và giải pháp để đào tạo lại lực lượng lao động phải chuyển đổi ngành nghề do quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đổi mới công nghệ và tác động của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”. Có cơ chế, chính sách hấp dẫn về tín dụng, học bổng và học phí để thu hút học sinh, sinh viên giỏi theo học các lĩnh vực toán học, vật lý, sinh học, hóa học, kỹ thuật và công nghệ then chốt, nhất là ở các trình độ sau đại học. Xây dựng và triển khai các chương trình đào tạo tài năng trên các lĩnh vực. Đồng thời khẩn trương sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện đồng bộ các quy định pháp luật về khoa học, công nghệ, sở hữu trí tuệ để tháo gỡ các điểm nghẽn, rào cản, giải phóng các nguồn lực, phát triển nguồn lao động chất lượng cao. Tạo ra và tìm kiếm nhiều việc làm có thu nhập cao cho người lao động trong kỷ nguyên mới.

Thứ hai, cần tranh thủ thời cơ “cơ cấu dân số vàng” để tăng GDP bình quân đầu người, làm tốt các công tác an sinh xã hội.

Để tăng GDP bình quân đầu người, trước hết phải tăng tổng GDP với tốc độ tăng cao hơn và quan trọng hơn là nâng cao chất lượng tăng trưởng, do tăng lượng vốn đầu tư và số lượng lao động bị giới hạn về nguồn và thường gây ra các hiệu ứng phụ về kinh tế vĩ mô. Vì vậy, để nâng cao chất lượng tăng trưởng, phải nâng cao hiệu quả đầu tư, tăng năng suất lao động, tăng tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp...

Thứ ba, già hóa dân số cũng làm cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động giảm đi, cơ cấu nghề nghiệp sẽ thay đổi, gánh nặng kinh tế cho lao động trẻ cũng cao hơn... Để ứng phó vấn đề này, cần nỗ lực giải quyết tình trạng mức sinh thấp hiện nay của nước ta.

Già hóa dân số đang đặt ra thách thức lớn đối với kinh tế và an sinh xã hội, đòi hỏi những giải pháp kịp thời để tránh nguy cơ “già trước khi giàu”. Vì vậy, Việt Nam cần tận dụng thời gian còn lại của giai đoạn dân số vàng để triển khai các biện pháp hiệu quả, đảm bảo sự phát triển nhanh và bền vững cho đất nước...

NVT 

Nguồn: Trung tâm Thông tin kinh tế, tài chính và thống kê