Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, kết nối là khái niệm đa diện, đa chiều và không chỉ bó hẹp ở kết cấu hạ tầng mà còn về cả không gian về các hoạt động kinh tế về tính sẵn có và khả năng chi trả các dịch vụ vận tải, hậu cần, thủ tục hành chính và pháp lý nhằm tạo điều kiện hoặc hạn chế việc di chuyển của con người và hàng hóa. Kết nối không chỉ được xem xét trên quan điểm của thương mại toàn cầu, liên kết khu vực với các nước láng giềng mà còn là sự liên kết giữa các cụm kinh tế và các hành lang bên trong của Việt Nam, chuỗi cung ứng vận chuyển giữa các địa phương trong khu vực đô thị.

Báo cáo Phát triển Việt Nam năm 2019 đã phân tích cụ thể đặc điểm kết nối của Việt Nam về không gian, thời gian cũng như các tác động kinh tế của kết nối trên các khía cạnh khác nhau, cũng như những tổn thất kinh tế có thể xảy ra trong các trường hợp gián đoạn kết nối; việc tạo ra cơ hội tiếp cận công việc có thu nhập tốt hơn cho người dân nông thôn; tác động của kết nối đến phát triển thương mại và không gian phát triển của nền kinh tế. Báo cáo cũng đưa ra khuyến nghị trong các lĩnh vực liên quan đến hội nhập với thị trường toàn cầu, hội nhập tại thị trường nội địa, phát triển toàn diện về không gian và nâng cao khả năng phục hồi. Cùng với xu thế phát triển của nền kinh tế thế giới, Việt Nam đã mau chóng thúc đẩy phát triển kinh tế theo hướng kết nối sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu nhằm nâng cao giá trị gia tăng của Việt Nam trong các sản phẩm xuất khẩu, phát triển bao trùm và thích ứng với biến đổi khí hậu đã được Chính phủ quan tâm nhằm hướng tới phát triển bền vững.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, Báo cáo Phát triển Việt Nam năm 2019 được hoàn thành và công bố vào thời điểm hết sức quan trọng khi mà Việt Nam đang trong quá trình xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm giai đoạn 2021-2025. Đây là giai đoạn có thể tạo nên đột phá trong phát triển song cũng đặt ra rất nhiều thách thức cho kinh tế Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh quốc tế đang có nhiều biến động, diễn biến hết sức nhanh chóng cũng như xu hướng tăng trưởng chậm lại của nhiều nền kinh tế lớn, khuynh hướng gia tăng bảo hộ đầu tư và các tác động khó lường của biến đổi khí hậu. Vì vậy, các kết quả nghiên cứu của Báo cáo góp thêm nguồn tư liệu nghiên cứu, tham khảo cho Việt Nam trong giai đoạn hoàn thiện Chiến lược, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội thời gian tới. Đồng thời, gợi mở tư duy kết nối và xây dựng không gian phát triển cho việc xây dựng quy hoạch tổng thể quốc gia giai đoạn 2021-2030.

Chủ đề của Báo cáo Phát triển Việt Nam năm 2019, với tiêu đề "Kết nối vì Phát triển và Thịnh vượng chung” rất phù hợp với bối cảnh kinh tế và thương mại toàn cầu hiện nay. Với động lực tăng trưởng chính là xuất khẩu, chủ yếu từ khối FDI và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, một trong những yêu cầu đặt ra đối với Việt Nam là tăng cường hội nhập và kết nối thị trường nội địa để thúc đẩy sự phát triển liên tục và thịnh vượng chung cũng như để đảm bảo rằng bất kỳ sự suy giảm tiềm năng nào trong xuất khẩu đều có thể được bù đắp bởi nhu cầu trong nước cao hơn.

Ông Ousmane Dione cho rằng, chuỗi giá trị hiệu quả và kết nối là yếu tố thiết yếu đối với tăng trưởng kinh tế bền vững và bao trùm, bao gồm khả năng tiếp cận thị trường tốt hơn cho người nông dân và nguồn thực phẩm tốt hơn cho các hộ gia đình (đặc biệt là ở khu vực đô thị) cũng như khả năng tiếp cận hàng hóa và dịch vụ dành cho tầng lớp trung lưu đang gia tăng. Nguồn nhân lực có kỹ năng và thích ứng cũng sẽ đóng vai trò quan trọng để đảm bảo tính kết nối và cạnh tranh của nền kinh tế.

Kết nối chặng cuối, đặc biệt là đến các cộng đồng dân tộc thiểu số và xa xôi như vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên có ý nghĩa quan trọng trong việc gia tăng cơ hội kinh tế và chuỗi giá trị bao trùm nhằm đem lại lợi ích cho mọi người dân Việt Nam chứ không chỉ tầng lớp trung lưu. Một yếu tố không kém phần quan trọng khác đó là Việt Nam cần nâng cao khả năng chống chịu của mạng lưới và kết cấu hạ tầng giao thông trước những thách thức của biến đổi khí hậu.

Để kết nối Việt Nam vì phát triển và thịnh vượng chung cũng như để đảm bảo rằng "mặt trời” vẫn tiếp tục tỏa sáng ở Việt Nam cho dù mây đen bao phủ kinh tế toàn cầu, theo ông Ousmane Dione, Việt Nam cần giải quyết một số vấn đề chính như khai thác hợp lý kết cấu hạ tầng giao thông và cải thiện công tác phối hợp thay vì cạnh tranh lãng phí giữa các địa phương để sở hữu hạ tầng giao thông. Đồng thời, hoàn thiện quy hoạch giao thông và quy hoạch không gian để các chuỗi giá trị quan trọng hỗ trợ nhau tốt hơn nhằm tăng cường kết nối và hội nhập chuỗi giá trị trong nước và quốc tế. Cải thiện khả năng tiếp cận thị trường cho các khu vực kém phát triển thông qua kết nối với các trung tâm kinh tế.

Việt Nam có kết cấu hạ tầng giao thông tương đối tốt nhưng với dư địa tài khóa hạn chế hiện tại cho đầu tư cơ sở hạ tầng, Việt Nam cần khai thác hợp lý kết cấu hạ tầng giao thông hiện có, đơn cử như hệ thống cảng, song song với việc đẩy mạnh vận tải đa phương thức. Ngoài ra, cần khuyến khích và đưa ra các sáng kiến phối hợp thay vì cạnh tranh trong việc xây dựng và khai thác kết cấu hạ tầng giao thông giữa các địa phương. Việt Nam cần hài hòa tốt hơn mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại và tăng cường chuỗi giá trị với các mục tiêu cải thiện kết nối vì hiện tại chưa có chính sách hay chiến lược cụ thể nào về kết nối hướng tới thúc đẩy thương mại và quy hoạch/đầu tư vào giao thông.

Để cải thiện khả năng tiếp cận thị trường cho các khu vực kém phát triển thông qua kết nối với các trung tâm kinh tế bằng cách ưu tiên đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông và kỹ thuật số giúp tối đa hóa khả năng tiếp cận thị trường. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh phát triển dịch vụ vận tải.

Phó Thủ tướng hoan nghênh và đánh giá cao chất lượng của Báo cáo. Nội dung Báo cáo đã đề cập các vấn đề kết nối trên nhiều phương diện và khía cạnh khác nhau, bao gồm kết cấu hạ tầng, thể chế, chính sách, thương mại quốc tế và trong nước, liên kết khu vực, liên kết nội địa theo các chuỗi cung ứng, vận chuyển giữa các địa phương và trong các khu vực đô thị. Báo cáo cũng phân tích khá đầy đủ và toàn diện các tác động của kết nối trên các khía cạnh khác nhau, các tổn thất kinh tế có thể xảy ra. Đặc biệt là tổn thất hạ tầng lớn khi không có những biện pháp ứng phó kịp thời đối với vấn đề biến đổi khí hậu. Báo cáo cũng đã đề cập đến khía cạnh phát triển bao trùm, liên quan đến kết nối để tạo ra cơ hội tiếp cận công việc có thu nhập tốt hơn cho những người nông dân vùng sâu, vùng xa…

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh đến các kiến nghị chính sách lớn được đưa ra trong Báo cáo, kể cả các gợi ý cần tiếp tục thảo luận và mong muốn của Chính phủ Việt Nam đối với việc tiếp tục hoàn thiện cũng như nghiên cứu sử dụng các khuyến nghị chính sách được nêu ra tại Báo cáo. Đồng thời, đưa ra những đánh giá đối với các khuyến nghị cũng như những vấn đề cần được các chuyên gia tiếp tục nghiên cứu sâu hơn. Cụ thể, cần làm cho chính sách kết nối đầu tư hạ tầng giao thông, hướng mạnh hơn nữa vào phục vụ thương mại bằng cách tích hợp các kết quả phân tích chính sách dựa trên đánh giá kết nối chuỗi giá trị; liên kết vùng, quy hoạch vùng; phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế; chính sách ưu tiên đối với phát triển hạ tầng…

Phó Thủ tướng cho rằng, về nội dung liên quan đến kết nối, Báo cáo chỉ mới nói đến kết nối Bắc - Nam và hiện Việt Nam đã có các tuyến đường Bắc - Nam như đường Quốc lộ 1A, đường sắt, đường mòn Hồ Chí Minh, đường ven biển, đường sắt cao tốc. Do vậy, Việt Nam mong muốn Báo cáo nghiên cứu nhiều hơn đến kết nối theo hành lang Đông - Tây nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế biển, du lịch biển theo chiến lược biển đã được công bố.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp các kết quả của Báo cáo phát triển Việt Nam năm 2019 để Báo cáo có giá trị thực tiễn cho Chính phủ và các Bộ, ngành của Việt Nam. Đây là báo cáo có chất lượng, đưa ra các hàm ý chính sách quan trọng giúp cho việc hoạch định chính sách kinh tế - xã hội của Việt Nam trong thời gian tới có giá trị thực tiễn, mang tính khả thi và đạt được hiệu quả tốt hơn.

Theo Tùng Linh
Bộ Kế hoạch và Đầu tư