Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng báo cáo giải trình trước Quốc hội. Ảnh: Nam An

Hướng tới hệ thống thuế công bằng phù hợp thực tiễn kinh tế - xã hội

Thảo luận về dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) (sửa đổi), các đại biểu đánh giá cao dự thảo luật đã bám sát chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện hệ thống thuế. Đặc biệt, dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi) có nhiều điểm mới, không chỉ tháo gỡ các vướng mắc bất cập về mức thu nhập chịu thuế, mức giảm trừ gia cảnh, biểu thuế suất lũy tiến, dự thảo luật còn sửa đổi, bổ sung nhiều quy định về miễn giảm thuế thu nhập cá nhân cho phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn tới, cũng như phù hợp với thông lệ quốc tế. Các biểu cũng đã có các ý kiến góp ý nhằm hoàn thiện Dự thảo Luật.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (Đoàn ĐBQH TP Hồ Chí Minh) hoan nghênh Ban soạn thảo đã bổ sung quy định cho phép giảm trừ thu nhập chịu thuế đối với một số khoản như: tiền lương, tiền công chi cho y tế, giáo dục, đào tạo, tham gia bảo hiểm bắt buộc, đóng góp vào quỹ hưu trí bổ sung, mua bảo hiểm hưu trí tự nguyện, bảo hiểm nhân thọ. Đại biểu cho rằng, đây là bước tiến quan trọng tạo cơ chế khuyến khích tiết kiệm dài hạn, bảo đảm an sinh xã hội và giảm gánh nặng cho nhà nước.

Qua tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đại biểu cho rằng, việc thiết kế các chính sách thuế thu nhập cá nhân, nhất là ở các nước phát triển có xu hướng nhấn mạnh hơn về việc phát huy vai trò của sắc thuế này trong việc định hướng hành vi kinh tế xã hội. Theo đó, ngoài chức năng huy động nguồn thu cho ngân sách, điều tiết và phân phối lại thu nhập, thuế TNCN còn được sử dụng như một công cụ để khuyến khích, tiết kiệm dài hạn, đầu tư mạo hiểm, đầu tư các ngành nghề ưu tiên chiến lược.

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn mới với mục tiêu tăng trưởng ở mức 2 con số, hướng tới trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045. Bên cạnh đó, chúng ta đang đẩy mạnh đầu tư các dự án hạ tầng chiến lược đòi hỏi nguồn vốn lớn, bối cảnh này đặt ra yêu cầu cần căn chỉnh thêm về mô hình chính sách thuế TNCN theo hướng kết hợp bảo đảm tính trung lập của chính sách thuế với khuyến khích đầu tư, đổi mới sáng tạo. Do đó, đại biểu Đỗ Đức Hiển đề nghị cần nghiên cứu bổ sung quy định ưu đãi có mục tiêu, có điều kiện với các khoản tiền lương, tiền công mà người có thu nhập sử dụng để đầu tư vào các lĩnh vực mà Đảng, Nhà nước xác định là động lực, chiến lược.

“Đồng thời, để tránh trục lợi chính sách, cần quy định về điều kiện chặt chẽ, rõ ràng giới hạn mức giảm trừ tối đa theo tỷ lệ phần trăm thu nhập chịu thuế và mức trần tuyệt đối theo năm; quy định thời gian nắm giữ tối thiểu từ 3-5 năm đối với khoản góp vốn, chứng chỉ quỹ. Riêng đối với quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện thì thời hạn nắm giữ đến tuổi nghỉ hưu, nếu rút trước thời hạn thì phải truy thu thuế và phạt chậm nộp.”- Đại biểu Đỗ Đức Hiển nhấn mạnh và cho rằng cần ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số để kê khai, đối chiếu tự động giữa cơ quan thuế và tổ chức quản lý quỹ, doanh nghiệp nhận góp vốn để hạn chế gian lận. Trong trường hợp cần thiết, có thể quy định nguyên tắc chung tại Luật và giao cho Chính phủ quy định chi tiết các nội dung như danh mục, loại hình quỹ, loại hình doanh nghiệp được hưởng chính sách này cũng như quy mô, trần ưu đãi để tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện.

Đại biểu Trần Kim Yến (Đoàn ĐBQH TP Hồ Chí Minh) bày tỏ thống nhất việc ban hành Luật sửa đổi Luật Thuế TNCN. Đây là cơ hội quan trọng để giải quyết bất cập kéo dài, hướng tới hệ thống thuế công bằng, nhân văn, phù hợp thực tiễn kinh tế xã hội.

Góp ý thêm về giảm trừ gia cảnh và chi phí sinh hoạt, đại biểu Trần Thị Kim Yến đề xuất áp dụng mức giảm trừ gia cảnh theo khu vực hoặc theo vùng bởi thực tế, chi phí sinh hoạt giữa đô thị và nông thôn, vùng sâu, vùng xa có sự khác biệt rõ rệt.

Về các trường hợp miễn thuế, giảm thuế, đại biểu cho biết, khi thảo luận về Luật Dân số, có nêu các chính sách khuyến khích sinh, đối phó với tình trạng già hóa dân số. Đại biểu cho rằng, liệu có nên xem xét miễn giảm thuế TNCN với những cặp vợ chồng đã sinh đủ 02 con trở lên với một tỷ lệ phù hợp sau khi trừ đi các chi phí của người nộp thuế và người phụ thuộc. Dù chưa có báo cáo đánh giá tác động nhưng nên đưa vào Luật để nghiên cứu, giao Chính phủ đề ra cách thức thực hiện.

Về mức giảm trừ với các khoản đóng góp vào bảo hiểm hưu trí tự nguyện, tại Thông tư 111/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính đã quy định khoản đóng góp vào quỹ hưu trí tự nguyện được giảm trừ khi tính thuế TNCN với mức tối đa là 1 triệu đồng/tháng/người. Đại biểu đề xuất nghiên cứu nâng mức giảm trừ này để bắt kịp chi phí sinh hoạt thực tế và khuyến khích an sinh xã hội.

Rà soát kỹ, đảm bảo sự thống nhất với các Luật có liên quan

Đại biểu Lê Ngọc Linh (Đoàn ĐBQH Cà Mau), thống nhất sự cần thiết ban hành Luật Thuế TNCN sửa đổi nhằm tháo gỡ những khó khăn, bất cập, hạn chế từ quy định của Luật Thuế TNCN hiện hành. Về phạm vi điều chỉnh và người nộp thuế, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng để hệ thống hóa đầy đủ, thống nhất với các Luật khác có liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Dân sự,…

Về người phụ thuộc, đại biểu Lê Ngọc Linh thống nhất với Dự thảo Luật khi quy định người phụ thuộc là người mà người nộp thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng bao gồm con chưa thành niên, con là người khuyết tật, không có khả năng lao động, các cá nhân không có thu nhập hoặc thu nhập không vượt quá mức do Bộ Tài chính quy định. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần mở rộng khái niệm người phụ thuộc theo hướng bổ sung các đối tượng như người mất sức lao động, người cao tuổi sống độc thân, sinh viên xa nhà chưa có thu nhập ổn định để đảm bảo tính nhân văn, hỗ trợ đúng đối tượng cần được giảm trừ.

Về giảm trừ gia cảnh, đại biểu Lê Ngọc Linh cho rằng Dự thảo Luật quy định theo hướng giao Chính phủ quy định mức giảm trừ gia cảnh trên cơ sở căn cứ biến động của giá cả, thu nhập và giao Bộ Tài chính quy định về mức thu nhập để xác định các cá nhân là người có thu nhập là người phụ thuộc được giảm trừ gia cảnh là quy định phù hợp, cần thiết trong bối cảnh hiện nay, thể hiện tính linh hoạt trong điều hành, quản lý chính sách thuế của nhà nước, kịp thời phản ánh biến động của kinh tế xã hội, nhất là trong bối cảnh giá cả sinh hoạt thay đổi sau đại dịch và giai đoạn phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, mức giảm trừ thời gian qua chưa phù hợp với biến động của giá cả thực tế đời sống, nơi đô thị lớn, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, rà soát và có quy định cụ thể hơn. Đồng thời, nghiên cứu áp dụng hệ số vùng để áp dụng linh hoạt tương tự như cách quy định lương tối thiểu vùng, đảm bảo công bằng và sát thực tế. Đồng thời, cần có cơ chế linh hoạt để điều chỉnh tự động khi chỉ số CPI biến động vượt mức nhất định nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người nộp thuế.

Theo Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn ĐBQH TP Hà Nội), về mức giảm trừ gia cảnh, dự thảo quy định căn cứ tình hình biến động giá cả, thu nhập, Chính phủ quy định mức giảm trừ cho phù hợp. Quy định này có thuận lợi là linh hoạt, chủ động nhưng quy định về thuế thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Đại biểu đề nghị tùy theo tình hình biến động của giá cả, thu nhập, giao Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định. Đồng thời, quy định nguyên tắc mức giảm trừ gia cảnh không được thấp hơn mức tăng cao nhất của chỉ số giá hoặc mức tăng về thu nhập để có mức tương ứng phù hợp với sự thay đổi.

Về biểu thuế lũy tiến, đại biểu cho rằng việc giảm từ 7 bậc xuống 5 bậc là dễ tính toán nhưng lại tạo mức chênh lệch giữa các bậc. Đại biểu đề nghị cân nhắc duy trì 7 bậc thuế và mỗi bậc cách nhau 5% để giãn cách đều, không gây áp lực về thuế khi thay đổi mức thu nhập và chênh lệch nhau giữa mỗi bậc là 20 triệu đồng.

Để đảm bảo minh bạch cho thị trường bất động sản và tránh đầu cơ, đại biểu đề xuất đánh thuế với những hoạt động đầu cơ bất động sản. Đại biểu đề nghị nghiên cứu có chính sách thuế với hoạt động mua đi, bán lại trên cơ sở chênh lệch giá mua - bán các lần.

Thẩm quyền điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh

Phát biểu tại Hội trường, thay mặt Chính phủ, Bộ Tài chính, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trân trọng cảm ơn các Đại biểu Quốc hội đã có nhiều ý kiến tham gia thực tiễn, trách nhiệm, tâm huyết, cụ thể trong các buổi thảo luận tổ và tại Hội trường. Các ý kiến tham gia sẽ giúp cơ quan soạn thảo tiếp tục phối hợp với các cơ quan của Quốc hội hoàn thiện dự thảo Luật Thuế TNCN sửa đổi, đảm bảo chất lượng, đáp ứng hơi thở của thực tiễn.

Toàn cảnh. Ảnh: Nam An

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng đã báo cáo giải trình cụ thể về các nội dung được các đại biểu quan tâm liên quan đến Dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi). Trong đó, về thẩm quyền điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, tiếp thu ý kiến thẩm tra và ý kiến của đại biểu Quốc hội, cơ quan soạn thảo sẽ điều chỉnh theo hướng Chính phủ sẽ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét vấn đề này.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, cơ quan soạn thảo đã rà soát các khoản thu nhập miễn thuế, giảm thuế để đồng bộ với các Nghị quyết, Luật mới ban hành gần đây như Nghị quyết 57, Nghị quyết 68, Nghị quyết 71, Nghị quyết 72.

Về hiệu lực thi hành, tiếp thu ý kiến thẩm tra, ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự kiến chỉnh lý dự thảo luật có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2026. Riêng quy định đối với cá nhân kinh doanh, biểu thuế lũy tiến và các nội dung liên quan đến tiền lương, tiền công, các khoản giảm trừ có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026 để đồng bộ với thời gian áp dụng các mức giảm trừ gia cảnh.

Ngày 17/10/2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về mức giảm trừ gia cảnh, theo đó, nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế lên 15,5 triệu đồng/tháng và 6,2 triệu đồng/tháng/người phụ thuộc. Việc tính toán mức giảm trừ gia cảnh tại Nghị quyết căn cứ vào sự biến động của chỉ số giá, thu nhập bình quân đầu người, tốc độ tăng GDP bình quân đầu người và trên cơ sở ý kiến đồng thuận của đa số tổ chức, cá nhân. Với mức giảm trừ gia cảnh mới, cá nhân có thu nhập 17 triệu đồng/tháng nếu không có người phụ thuộc hoặc 24 triệu đồng/tháng nếu có 1 người phụ thuộc, hoặc 31 triệu đồng/tháng nếu có 2 người phụ thuộc thì chưa phải nộp thuế.

Về chính sách thuế với chuyển nhượng bất động sản, dự thảo luật kế thừa quy định hiện hành, đang thu thuế với chuyển nhượng bất động sản theo tỷ lệ 2% trên giá trị chuyển nhượng từng lần, đã được áp dụng ổn định. Tuy nhiên, sắp tới khi chúng ta minh bạch hóa được giá trị giao dịch, giá mua, giá bán bất động sản, khi có đủ dữ kiện, dữ liệu về số hóa đất đai gắn với dữ kiện, dữ liệu về Vneid, cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu để có thể thực hiện đúng bản chất của thuế giá trị gia tăng, có thể xác định được thu nhập để tính thuế theo thu nhập của các cá nhân đầu tư bất động sản.

Về giảm trừ gia cảnh theo vùng, miền, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế hay người phụ thuộc của người nộp thuế là mức cụ thể theo mặt bằng chung của xã hội, không phân biệt người có thu nhập cao hay thấp, với nhu cầu tiêu dùng khác nhau và ở các địa bàn khác nhau.

“Nếu đặt vấn đề quy định ngưỡng giảm trừ ở nông thôn thấp hơn ở đô thị, thì vô hình trung chúng ta đã đánh thuế vào những người có thu nhập thấp, điều kiện sống và làm việc khó khăn.”- Bộ trưởng nói và cho biết thêm, việc xác định một người nộp thuế ở khu vực nào cũng rất phức tạp, do sự di chuyển thường xuyên của một bộ phận lao động trong nền kinh tế. Việc đặt vấn đề xác định các mức giảm trừ theo vùng cũng sẽ có những hạn chế cụ thể như: cá nhân sinh sống ở một nơi, làm việc ở nơi khác; người phụ thuộc ở nơi khác, phát sinh thu nhập tại nhiều nơi…

Về biểu thuế lũy tiến từng phần, Bộ trưởng cho biết, có đại biểu đề nghị giữ nguyên 7 bậc, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan của Quốc hội nghiên cứu...

HP

Nguồn: Cổng Thông tin điện tử Bộ Tài chính